พิจารณากรรม ๕

การพิจารณากรรม ๕ คือ การพิจารณาสิ่งที่เรา ๑) กำลังจะกระทำ ๒) กำลังทำ ๓) ทำแล้ว อย่างครบวงจร มี ๕ ประการ ได้แก่

๑. ทำ ทำไม คือ ต้องถามตัวเองว่าทำทำไม มีเจตนาอะไรทำเช่นนั้น มีเจตนาอะไรที่จะทำ

๒. ทำไมถึงทำ คือ เราทำเพื่อจะตอบสนองสิ่งใด อารมณ์ใดจึงต้องทำสิ่งนั้น ต้องการได้อะไร

๓. ผลขณะกระทำ คือ ปัจจุบันที่กำลังกระทำอยู่ ณ ปัจจุบัน ได้รับผลอะไร เช่น เรากินน้ำ ขณะที่เรากระทำแก้กระหายน้ำ

๔. ผลที่ตามมา คือ พิจารณาสิ่งที่เรากระทำแล้ว ผลลัพธ์ที่จะตามมา วิบากที่จะตามมา

ผลลัพธ์ที่ได้จากการกระทำ ซึ่งอาจจะดี แย่ พอใจ หรือไม่พอใจ ขึ้นอยู่กับสิ่งที่เราได้กระทำนั้นแล้ว ซึ่งบางครั้งเราทำความชั่วแต่ผลอาจออกมาดีตามใจเราปรารถนา เนื่องด้วยเป็นการกระทำที่แยบยล คนทั่วไปคิดตามไม่ทัน

๕. ผลที่แท้จริง คือ ผลที่ได้รับอย่างแท้จริง ซึ่งอาจใช้ระยะเวลาในการให้ผลเป็นไปตามเหตุของธรรม เป็นผลเหตุในธรรม

ตัวอย่างเช่น หิวข้าวแต่ไปขโมยอาหารของเขากิน

๑. ทำ ทำไม เช่น หิวข้าว
๒. ทำไมถึงทำ เช่น เพราะหิว
๓. ผลขณะกระทำ เช่น กินอิ่ม
๔. ผลที่ตามมา เช่น ถูกจับ
๕. ผลที่แท้จริง เช่น โดนลงโทษเพราะไปขโมยมา

การกระทำสิ่งใดต้องคำนึงถึงผลที่ตามมา บางครั้งเรารู้ว่าสิ่งที่ทำนั้นมันไม่ดี แต่ก็ยังฝืนที่จะทำสิ่งนั้น เพราะจิตคิดว่าเป็นเรื่องเพียงเล็กน้อย แต่เมื่อเราได้น้อมนำหลักธรรมพิจารณากรรม ๕ มาพิจารณาแล้ว จะทราบถึงผลเลยว่าให้โทษมากกว่าที่เราคิด เพราะว่าผลที่ได้รับขณะปัจจุบัน แต่ยังมีผลที่ได้รับในอนาคตอีกซึ่งเป็นผลที่ต่อเนื่องและเชื่อมโยง

บางครั้งเราทำบางสิ่งบางอย่างลงไปเพราะคิดว่ามันมีความสุข มีความสนุกสนานร่าเริง จริงอยู่ว่า ขณะที่เรากระทำนั้นมันมีความสุข แต่เมื่อกาลเวลาล่วงเลยไป ผลที่แท้จริงเริ่มปรากฏเรายิ่งทุกข์หนัก

เหตุการณ์ตัวอย่าง มีชายวัยกลางคนคนหนึ่ง ซึ่งเป็นหัวหน้างาน เขาได้นำมีดที่สนิมติดหนาแน่นมาลับให้คมและขาวสะอาด ด้วยความดีใจในผลงาน เขาได้นำมีดนั้นไปควงเล่นอย่างกับจอมยุทธ์ ในภาพยนตร์จีนกำลังภายในต่อหน้าหญิงสาว อย่างเมามันและคึกคะนอง ทำให้หญิงสาวไม่พอใจใช้ฝ่ามือตบลงใบหน้าของชายคนนั้น จนชาไปทั่วใบหน้าข้างซ้าย และอึ้ง งงกับการกระทำเหล่านั้น

หากเรานำมาพิจารณากรรม ๕ มีดังนี้

๑. ทำ ทำไม เช่น ควงมีด
๒. ทำไมถึงทำ เช่น ต้องการเล่นเพื่อความสนุกสนาน
๓. ผลขณะกระทำ เช่น มีความสุข สนุกที่ได้ควงมีดดั่งจอมยุทธ์
๔. ผลที่ตามมา เช่น โดนตบหน้าอย่างแรง!!! และใบหน้าชา
๕. ผลที่แท้จริง เช่น ชายคนนั้นเป็นหัวหน้าของหญิงสาว ทำให้เขาขาดความเคารพนับถือ ไม่เชื่อฟัง ขาดความศรัทธาต่อหัวหน้างาน

ฉะนั้น ทำสิ่งใดที่มีความสุขแต่เบียดเบียนตนเองและผู้อื่น จงละเว้นสิ่งเหล่านั้นเสีย เพราะผลที่ตามมาได้ไม่คุ้มเสีย

---------------------------

ขอความเคารพ หากผู้รู้มีสิ่งชี้แนะ น้อมรับฟังเสมอ และขอความกรุณาแย้ง ชี้แจง ชี้แนะ แม้แต่ต้องการให้เพิ่มเติมสิ่งใด ก็ขอได้บอกมา


อ.พรหมสิทธิ์ ทิพย์ธาดาวงศ์