ตอนที่ ๒ เชิญอ่านต่อนะครับ
ตอนหลังอาตมาก็คิดว่าคนส่วนมาก ก็เหมือนกับเด็กชาวเขาในอินเดีย ฉันก็เป็นอย่างนี้
แหละ เป็นตั้งแต่ไหนแต่ไรมา นี่ก็คือปกติของฉัน ปกติของฉันเป็นอย่างนี้ แต่ก็ไม่รู้จักสบู่
ของพระพุทธเจ้า ถูสบู่ของพระพุทธเจ้ามันสวย มันสะอาดกว่านี้เยอะเลย สิ่งที่เราถือว่ามัน
ปกติ จริงๆมันไม่ปกติ แต่เราไม่มีเครื่องเปรียบเทียบ ดังนั้นการปฏิบัติธรรมในทางพระพุทธ
ศาสนา ก็เพื่อจะรู้ เพื่อจะเห็นความจริงของชีวิต ไม่ใช่เรื่องจะยัดเยียดคำสอน บังคับให้
เชื่อ ถึงจะบังคับก็แค่บังคับให้ลอง บังคับให้ดู บังคับให้สนใจศึกษาความจริง ตอนนั้น
อาตมาบวช ครอบครัวของอาตมา ไม่ค่อยสนใจเรื่องศาสนาเท่าไหร่ ก็มีคนหนึ่งเป็นน้า รู้
ว่าอาตมาจะออกบวช พูดว่าไม่เคยรู้ว่าหลานสนใจเรื่องศาสนา อาตมาบอก ฉันก็ไม่เคยรู้
เหมือนกัน คืออาตมาไม่เคยสนใจเรื่องศาสนา เห็นว่า หนึ่ง ไม่จำเป็น แล้วก็ สอง ฟังแล้วก็
รู้สึกเรื่องราวพิลึกๆ ไม่มีเหตุผล อาตมาคิดว่าสิ่งที่ต้องการ สิ่งที่แสวงหาในชีวิต คงไม่ได้
ด้วยคัมภีร์ใดคัมภีร์หนึ่ง พอมาเจอพระพุทธศาสนา แทนที่จะมีความรู้สึกว่าพิลึกและไม่จำ
เป็น กลับรู้สึกว่าจำเป็นจะต้องลอง จะต้องปฏิบัติ
เรื่องของพระพุทธศาสนาอยู่ที่การกระทำ ไม่ได้อยู่ที่ความชั่ว จึงเป็นศาสนาสากล สากล
ถือว่าใครจะละบาปบำเพ็ญกุศล ทำความดีความงามให้เกิดขึ้น ไม่ว่านับถือศาสนา ไม่ว่า
เชื่ออะไรก็ตาม ก็สามารถไปที่ดี สามารถเข้าถึงความสุขที่แท้จริงได้ ไม่ได้ขึ้นอยู่กับว่า
เป็นพุทธ กับเชื่อในคัมภีร์ของพุทธ มันอยู่ที่การกระทำ เป็นศาสนาแห่งการกระทำ ดังนั้น
การประพฤติปฏิบัติของเรา จึงเริ่มต้นด้วยความเชื่อเหมือนกัน แต่ไม่ได้เชื่อสิ่งนอกตัว เชื่อ
ว่าตัวเองสามารถลดความทุกข์ในชีวิตของตนได้ สามารถเพิ่มความสุขในชีวิตได้ เพราะ
ความทุกข์และความสุข ไม่ใช่การให้รางวัล หรือการลงโทษจากเทพใดเทพหนึ่ง ไม่ใช่ว่า
ชีวิตของเราไปตามดวง ไปตามชะตากรรม มันเป็นไปตามเหตุตามปัจจัย และคนเรา
สามารถมีศักยภาพพอ ที่จะลดสิ่งที่ทำให้จิตใจเราทุกข์เดือดร้อนได้ สามารถสร้างสิ่งที่นำ
ไปสู่ความสุขได้ ถ้าเราเชื่ออะไรให้เชื่อในความสามารถของตัวเอง ถ้าเชื่อแล้วก็ต้องลอง
ทำดู เราไม่ได้เริ่มต้นด้วยปรัชญา หรืออุดมการณ์ใดอุดมการณ์หนึ่ง แต่เราเรียนรู้จากการ
สังเกตชีวิตจริงของเรา
อย่างเช่นเรื่องง่ายๆ เรื่องความทุกข์ ความสุข น่าจะเห็นได้ว่าทุกข์กาย ทุกข์ใจต่างกัน ต่าง
กันตรงไหน สมมุตว่ามีใครมาตบหน้าเรา ตบหน้าแล้วเจ็บตรงไหน เจ็บที่หน้า ผู้ชายก็เจ็บ
ผู้หญิงก็เจ็บ คนไทยก็เจ็บ คนอังกฤษก็เจ็บ ปุถุชนก็เจ็บ พระอรหันต์ก็เจ็บ เหมือนกันหมด
เพราะธรรมชาติของร่างกาย ของคนเป็นเช่นนั้นเอง อันนี้เรื่องทุกข์กาย
แต่เรื่องทุกข์ใจไม่เหมือนกัน สมมุติว่าเราถูกด่า แล้วมีคนมาดูถูกดูหมิ่น บางคนอาจจะทุกข์
มาก บางคนอาจจะทุกข์น้อย บางคนอาจจะไม่ทุกข์เลย มันมีความแตกต่างกันใช่ไหม
ปุถุชนอาจจะทุกข์มาก พระอริยะเจ้าไม่ทุกข์เลย มีเหตุปัจจัยหลายอย่างที่เป็นตัวกำหนดว่า
ทุกข์หรือไม่ทุกข์ อย่างเช่นคนที่ดูถูกเรา เป็นคนที่เราเคารพนับถือไหม เป็นคนที่พูดอะไรมี
น้ำหนักกับชีวิตเราหรือเปล่า เพราะฉะนั้นเมื่อเราได้ศึกษาในเรื่องความทุกข์ที่เกิดขึ้นในจิต
ใจของเราเองว่า เรื่องหนึ่งอาจจะทำให้เราทุกข์มากในเวลาหนึ่ง อีกเวลาหนึ่งอาจจะไม่
ทุกข์เลย เช้านี้บางทีอารมณ์หงุดหงิด รำคาญอยู่แล้ว ใครพูดอะไรทำอะไรก็พร้อมที่จะเป็น
ทุกข์มาก อีกเวลาหนึ่ง จิตใจของเราปกติ เมื่อมีการกระทบบางอย่างก็ไม่ค่อยกระเทือน
เฉยๆ อันนี้จากการสังเกตเรื่องง่ายๆ ในชีวิตประจำวัน ก็นำไปสู่ผลสรุปว่า จิตใจเราจะเป็น
ทุกข์ไม่ใช่เพราะสิ่งนอกตัว สิ่งนอกตัวนั้นก็เป็นแค่ปัจจัย แต่ตัวเหตุนั้นอยู่ที่เรา มันต้องมี
ส่วนหนึ่งมาจากเรา จึงจะสำเร็จเป็นทุกข์ได้ ถ้าเราชอบพูดว่าคนนั้นเขาทำให้ฉันเสียใจ
มาก ทำให้ฉันผิดหวัง ทำให้ฉันโกรธ นี้เป็นการใช้ภาษาอย่างสะเพร่า ไม่ตรงตามความเป็น
จริง มันเป็นไปไม่ได้ที่ใครจะทำให้เราเป็นทุกข์ ถ้าหากว่าไม่มีสิ่งภายในจิตใจของเราผสม
โรง อันที่จริงแล้วจิตใจของเรามันมีส่วน มีบทบาทมากกว่าสิ่งที่มาจากข้างนอกด้วยซ้ำ
ไป เราอาจจะเปรียบเทียบเหมือนกับว่า สิ่งนอกตัวเรานี่เป็นห่วง ไม่ใช่ว่าตัวเราเป็นห่วง จิต
ใจของเรานี่เป็นตะขอ คราวนี้เรามาเจอห่วง ห่วงใหญ่ แต่ห่วงก็เป็นแค่ห่วง ห่วงไม่มีความ
หมายถ้าไม่มีตะขอ มาชัก มาเกี่ยว ถ้าเราตัดตัวตะขอออกจากจิตใจ เราเจออะไรก็เป็นแค่
เจอห่วงเฉยๆ ไม่มีความหมาย พระอริยะเจ้าเป็นผู้จิตใจไม่มีตะขอ คำพูดคนเขาทำให้เรา
โกรธไหม ไม่นะ คำพูดเขาเป็นห่วงเฉยๆ ถ้าจิตใจเราไม่มีตะขอ ก็สักแต่ว่าคำพูดเฉยๆ แค่
นั้นเอง ตรงนี้ที่เราจะเห็นความสุขเกิดขึ้นอย่างมาก เพราะเราเปลี่ยนความคิดเสียใหม่
ทุกวันนี้อยู่ในสิ่งแวดล้อมที่กดดันมาก ทำให้เราเครียด ทำให้เราวุ่นวาย ทำให้เรานั้น....
เหมือนกับดูถูกตัวเอง ดูถูกตัวเองว่าเราเป็นเหยื่อ อะไรเป็นยังไงเราก็เป็นอย่างนั้น มันเป็น
การไม่ให้เกียรติกับตัวเอง แล้วมันเป็นการมองข้ามความจริงว่า สิ่งเหล่านั้นมันไม่ได้ทำให้
เราเครียด ไม่ได้ทำให้เรากังวล ไม่ได้ทำให้เราหวาดระแวง ไม่ได้ทำให้เราซึมเศร้า อย่าง
มากสิ่งเหล่านั้นก็แค่ชวนให้เครียด ชวนให้กังวล ชวนนั่นชวนนี่ แต่เรามีศักยภาพ มีสติที่จะ
ไม่รับการชวนเชิญนั้นได้ สิ่งนั้นก็เป็นแค่ห่วงที่แขวนไว้ต่อหน้าเรา แต่เราไม่ต้องไปชักไว้
ไม่ไปเกี่ยวไว้ก็ได้ มันอยู่ที่เรา ทีนี้เราจะเห็นว่า ความเป็นอิสระของเราเป็นสิ่งที่ไม่เหลือ
วิสัย เป็นสิ่งที่เป็นได้ เราจะมีความรู้สึก ท้าทายคำพูดและการกระทำของคนอื่น สิ่งแวด
ล้อมเปลี่ยนแปลงไปอย่างไร ท้าทายให้เราเป็นทุกข์ ทำอย่างไรเราจะไม่เป็นทุกข์กับมัน
แต่พอเรามาดูจิตใจอย่างละเอียดหน่อย เราจะปรับความคิดปรับความเห็นหลายประการ
ภาษาธรรมะว่า ทำทิฐิให้ตรง ทำทิฐิให้ตรงไม่ใช่บังคับให้เชื่อ แต่มันเป็นการปรับความคิด
ปรับความเข้าใจ ปรับค่านิยม ปรับความเข้าใจในสิ่งที่ควร ไม่ควร ตามข้อมูลที่เรารับรู้อยู่
ในเวลานั้น
อาตมาจึงชอบบอกว่าปัจจุบันขณะเป็นห้องเรียน การอยู่กับปัจจุบันไม่ใช่เป้าหมาย แต่เป็น
เงื่อนไข เป็นเหตุให้เราเรียนรู้เรื่องทุกข์ เรื่องสุขอย่างเป็นประสบการณ์ตรง ในเมื่อเรา
สามารถอยู่ในปัจจุบัน อยู่ในปัจจุบันอย่างต่อเนื่อง เราก็เรียนรู้ นี่ทุกข์นะ นี่สุข ถ้าทำอย่าง
นี้ พูดอย่างนี้ คิดอย่างนี้ ความสุขก็เกิดขึ้น ตั้งอยู่ ถ้าคิดอย่างนี้ตั้งอย่างนี้ ความทุกข์ก็เกิด
ขึ้น หรือความทุกข์ดับไป เกิดความสุข ฯลฯ เราจะฉลาด ฉลาดในวิถีจิต ฉลาดในการรู้จัก
ว่าสิ่งไหนควรจะอดทน สิ่งไหนควรจะปล่อยวาง มันไม่มีสูตรตายตัวที่เราจะท่องได้ แต่จิต
ใจที่สามารถอยู่ในปัจจุบันอย่างต่อเนื่อง จะมีความยืดหยุ่น พร้อมที่จะทำ จะพูด จะคิดใน
สิ่งที่เหมาะสม สิ่งที่สมควร
จิตใจเรามันมีอำนาจมาก เพราะสิ่งหนึ่งที่จิตใจทำ เพื่อเป็นการสร้างกรอบของข้อมูลที่เรา
รับมาจาก รูป เสียง กลิ่น รส สัมผัส ต่างๆ เราสร้างกรอบไว้อยู่ตลอดเวลา ถ้าเรารู้เท่าทัน
กรอบของตนแล้ว เปลี่ยนกรอบเสียใหม่ ก็สามารถพลิกความรู้สึกได้ ถ้าเราพลิกไม่ได้ ก็จะ
เป็นเหยื่อของสิ่งที่เกิดขึ้น ไม่ระวัง กิเลสมะรุมมะตุ้มเข้ามาครอบงำจิตใจ ไม่มีทางออก
แล้วก็รู้สึกเหมือนกับสิ้นหวัง สิ้นหวังก็ขาดสตินั่นเอง กรอบคืออะไร เป็นอย่างไร หลวงพ่อ
ชาท่านเคย เปรียบเทียบอุปมาอย่างนี้ สมมุติว่าเราเดินตามถนน สวนทางกับคนๆ หนึ่ง เขา
เห็นหน้าแล้วก็ด่า ใช้ภาษาหยาบคายเหลือเกิน ด่าๆ เราก็รู้สึกทุกข์ใจ สะเทือนใจ แล้วมี
เพื่อนคนหนึ่งบอกว่า อย่าไปถือสาเลย คนนั้นเป็นโรคจิต พอเรารู้ว่าคนนั้นเป็นโรคจิตแล้ว
ความรู้สึกหายไปหลายสิบเปอร์เซ็นต์ เกือบจะไม่มีเหลือ ทั้งๆ ที่เขากำลังด่าอยู่ กำลัง
แสดงอาการเหมือนเดิม ไม่มีอะไรเปลี่ยนแปลง แต่ความหมายที่เราให้กับสิ่งนั้น กรอบ
ความหมายที่เราสร้างไว้ เข้าใจสิ่งนั้นเปลี่ยนไป สิ่งนั้นก็เลยหมดฤทธิ์ ทำให้จิตใจของเรา
ปกติได้ นี่ก็เป็นตัวอย่างง่ายๆชัดๆในชีวิตประจำวัน
ศิลปะอย่างหนึ่งต้องการจะรู้เท่าทันว่า เรากำลังสร้าง กำลังมองเรื่องผ่านกรอบอะไรบ้าง
พระพุทธเจ้าท่านสอนว่า ทุกข์เพราะปรารถนาใช่ไหม ฉะนั้นเราจำคำนี้ไว้ ทุกครั้งที่จิตใจ
เราเริ่มเป็นทุกข์ ให้รู้ว่าถ้าไม่มีตัณหาเป็นตะขออยู่ในใจ ความทุกข์เกิดขึ้นไม่ได้ หลังจาก
นั้นนำไปสู่การดู การสืบสาวหาตัวตัณหาในขณะนั้น ซึ่งเป็นตัววาดกรอบให้เรามีความ
อยากได้ อยากมี อยากเป็น ไม่อยากได้ ไม่อยากมี ไม่อยากเป็น ต้องมีข้อใดข้อหนึ่งอยู่ใน
ขณะนั้น จึงเป็นทุกข์ได้
เรามักจะเป็นทุกข์กับใครมากที่สุด ทุกข์กับคนรอบข้าง เพราะว่าอะไร เพราะการกระทำของ
เขามีความหมาย แล้วเรามีความคาดหวัง กรอบที่เรามอง ภายในใจที่เราปราถนาจากคน
รอบข้าง เราควรจะ เขาน่าจะ สามีของเราน่าจะ เมียของเราก็น่าจะ ลูกของเราก็ควรจะ ลูก
ของเราก็ไม่ควรจะ นี่คือกรอบ ที่เราจะแปลความหมายของสิ่งที่เขาทำ ของสิ่งที่เขาพูด นี้
คือตัวตัณหา คือไม่ใช่ว่าทุกข์เพราะเขาพูดอย่างนั้น ทุกข์เพราะไม่อยากให้เขาพูดอย่าง
นั้น ทุกข์เพราะอยากให้เขาทำอย่างอื่น ไม่อยากให้เขาทำอย่างนี้ นี้คือตะขอ นี้คือเหตุให้
เกิดทุกข์ แต่ไม่ได้หมายความว่าเราเป็นนักปฏิบัติแล้ว แล้วต้องเป็นคนทำใจ บางคนก็เข้า
ใจผิดอย่างนั้น
มีเรื่องเล่าว่า ครั้งหนึ่งมีงูไปฟังเทศน์พระ งูก็คงเข้าใจภาษาคน พูดก็พูดไปบ้างแบบงูๆ
ปลาๆ ฟังพระท่านเทศน์เรื่องศีล เรื่องการไม่เบียดเบียน ก็เกิดความเข้าใจ เกิดความ
ศรัทธา ไปกราบพระ บอกว่าต่อจากนี้ไปข้าพเจ้าจะไม่ฉกใคร จะไม่กัดใคร ข้าพเจ้าจะ
เมตตาคน พระก็อนุโมทนาสาธุ และหลังจากนั้นงูตัวนั้นก็พยายามสำรวม พยายามไม่ฉก
ใคร เด็กๆ ในหมู่บ้านทราบว่างูอสรพิษตัวนี้ไม่กัดใครแล้ว ก็เลยชอบไปเล่น ไปรังแก ไปจับ
เหวี่ยงๆ ไปทรมานงูมาก งูก็อดทน พยายามแผ่เมตตาให้คนที่ทำอย่างนั้น วันหนึ่งพระ
ธุดงค์กลับมาที่ป่าช้าแห่งนั้นอีกครั้งหนึ่ง ไปเยี่ยมงู ซึ่งเป็นลูกศิษย์ ไงเจ้างู โอ๊ย ผมแย่
ครับ ผมมีศรัทธา ผมพยายามไม่กัดใคร ไม่ทำร้ายใคร แต่พวกเด็กในหมู่บ้านเขามาทำร้าย
ผมอยู่เรื่อย พระธุดงค์บอกงูเข้าใจผิดนะ อาตมาห้ามไม่ให้ฉก ไม่ให้กัด แต่เรื่องขู่ฟ่อไม่
ห้ามนะ ฟ่อได้ คนเราเป็นคนที่ไม่กัดใคร ไม่เบียดเบียนใคร แต่บางครั้งฟ่อได้ ไม่ใช่ว่า
ปล่อยให้เขาเอารัดเอาเปรียบ อย่างนั้นก็ไม่ถูกนะ บางทีปล่อยให้เขาเอารัดเอาเปรียบเรา
แล้ว เราก็บาปด้วย บาปเพราะอะไร ก็เราส่งเสริมให้เขาทำไม่ดี