วัดคูหาสวรรค์ เป็นพระอารามหลวงชั้นตรีชนิดสามัญ สังกัดคณะสงฆ์ฝ่ายมหานิกาย ตั้งอยู่ในตำบลคูหาสวรรค์ อำเภอเมืองพัทลุง จังหวัดพัทลุง เป็นโบราณสถานที่สำคัญแห่งหนึ่งในจังหวัดพัทลุง สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นในราวพุทธศตวรรษที่ 13-15 ภายในถ้ำมีพระพุทธรูปปางไสยาสน์องค์ใหญ่

วัดคูหาสวรรค์มีถ้ำคูหาสวรรค์ตั้งอยู่ในวัด ชาวบ้านนิยมเรียกวัดนี้ว่า วัดคูหาสูง หรือ วัดสูง ไม่ปรากฏหลักฐานว่าสร้างเมื่อใด แต่ตำนานนางเลือดขาวระบุว่า เมื่อตาสามโมกับยายเพชรถึงแก่กรรมแล้ว กุมารกับนางเลือดขาวให้นำอัฐิของท่านทั้งสองไปเก็บไว้ในถ้ำคูหาสวรรค์ ขณะที่ข้อมูลในหนังสือทำเนียบวัดจังหวัดพัทลุงของพระครูอริยสังวร (เอียด) ระบุว่าสร้างเมื่อ พ.ศ. 1924 ยังปรากฏความในหนังสือพระกัลปนาวัดเมืองพัทลุงสมัยอยุธยา ความว่า วัดคูหาสวรรค์ก็น่าจะถูกทำลายไปในสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช แล้วจึงได้รับการบูรณะใหม่

เมื่อ พ.ศ. 2432 วัดได้รับการบูรณะครั้งใหญ่เพื่อเตรียมรับเสด็จพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวครั้งเสด็จประพาสแหลมมลายู ปรากฏจารึกพระปรมาภิไธย จ.ป.ร. 108 ไว้บริเวณหน้าถ้ำ วัดคูหาสวรรค์ได้กลายเป็นวัดร้าง จน พ.ศ. 2452 ชาวบ้านได้นิมนต์พระครูจรูญกรณีย์ (ตุค เกสโร) มาเป็นเจ้าอาวาสครองวัด ท่านได้บูรณะเป็นการใหญ่ วัดจึงได้รับการพัฒนา จนถึง พ.ศ. 2467 เมืองพัทลุงย้ายจากตำบลลำปำมาตั้งที่ตำบลคูหาสวรรค์ พระยาคณาศัยสุนทร (สา สุวรรณสาร) ผู้ว่าราชการเมืองสมัยนั้น ได้ช่วยบูรณะวัดอีกแรงหนึ่ง วัดคูหาสวรรค์เป็นวัดที่พระมหากษัตริย์และเชื้อพระวงศ์โปรดในการเสด็จอยู่เสมอ เช่น เมื่อ พ.ศ. 2502 พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรและสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จประพาสถ้ำคูหาสวรรค์ได้ทรงจารึกพระปรมาภิไธย ภปร.และ สก. ไว้ที่เพิงผาหน้าถ้ำ

สิ่งที่น่าสนใจภายในวัด:

• ถ้ำคูหาสวรรค์: เป็นถ้ำหินปูนขนาดใหญ่ ภายในประดิษฐานพระพุทธรูปปางไสยาสน์องค์ใหญ่ และพระพุทธรูปอื่นๆ อีกหลายองค์ มีหินงอกหินย้อยที่สวยงาม และมีจารึกพระปรมาภิไธยย่อของพระมหากษัตริย์และเจ้านายเชื้อพระวงศ์หลายพระองค์ที่เคยเสด็จมา

• พระอุโบสถ: ประดิษฐานพระประธานที่สร้างจากทองคำร้อยละ 60 ซึ่งสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงทรงสร้างถวาย

• พระพุทธบาทจำลอง: ตั้งอยู่บนไหล่เขาด้านบนของถ้ำพระ สร้างโดยนายฮวดและนางขิ้ม แซ่สอ เมื่อ พ.ศ. 2471 จุดนี้สามารถมองเห็นทัศนียภาพของเมืองพัทลุงได้อย่างสวยงาม

• เจดีย์หินโบราณ: เป็นเจดีย์เก่าแก่ที่แสดงถึงประวัติศาสตร์อันยาวนานของวัด

• วิหารหลวงพ่อทวดเหยียบน้ำทะเลจืด

• วิหารอดีตเจ้าอาวาส

ความสำคัญ:

วัดคูหาสวรรค์เป็นวัดที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ เป็นที่เคารพศรัทธา และเป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญแห่งหนึ่งของจังหวัดพัทลุง สะท้อนให้เห็นถึงความเจริญรุ่งเรืองของพระพุทธศาสนาและศิลปวัฒนธรรมในอดีต

อดีตเจ้าอาวาสที่สำคัญ:
• พระครูจรูญกรณีย์ (ตุค เกสโร): เป็นผู้บูรณะวัดครั้งใหญ่ในสมัยรัตนโกสินทร์ ทำให้วัดกลับมาเจริญรุ่งเรือง
• พระราชสิทธิวรคุณ: อดีตที่ปรึกษาเจ้าคณะกรุงเทพมหานคร และอดีตเจ้าอาวาสวัดคูหาสวรรค์

เจ้าอาวาสปัจจุบัน:
• พระปริยัติวชิโรดม (พิชิต ป.ธ.๗)

วัดคูหาสวรรค์ยังคงเป็นศูนย์กลางทางจิตใจและศาสนาที่สำคัญของชาวพัทลุง และเป็นสถานที่ที่ผู้คนนิยมเดินทางมาสักการะบูชาและเยี่ยมชมความงามของโบราณสถานและธรรมชาติ

• พระอุโบสถ


• พระพุทธรูปปางมารวิชัย พระประธานในพระอุโบสถ และพระพุทธรูปยืน 2 องค์ ด้านหลัง


• มณฑป พระพุทธบาทจำลอง