พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์ : ความหมายของคำศัพท์ทางพระพุทธศาสนา
มาตรา - มาตุคาม
มาตรา กิริยากำหนดประมาณ, เครื่องวัดต่างๆ เช่น วัดขนาด จำนวน เวลาระยะทางเป็นต้น, มาตราที่ควรรู้ดังนี้
มาตราเวลา
๑๕ หรือ ๑๔ วัน เป็น ๑ ปักษ์
๒ ปักษ์ เป็น ๑ เดือน
๔ เดือน เป็น ๑ ฤดู
๓ ฤดู เป็น ๑ ปี
(๑๔ วัน คือ ข้างแรมเดือนขาด, ๑๒ เดือนตั้งแต่เดือนอ้ายมีชื่อดังนี้: มาคสิร, ปุสส, มาฆ, ผัคคุณ, จิตต, เวสาข, เชฏฐ, อาสาฬห, สาวน, ภัททปท หรือโปฏฐปท, อัสสยุชหรือปฐมกัตติก, กัตติก; พึงเติม
มาสต่อท้ายทุกคำเช่นมาฆมาส;
ฤดู ๓ คือ เหมันต ฤดูหนาว เริ่มเดือนมาคสิระ ของเราเป็นแรม ๑ ค่ำ เดือน ๑๒, คิมห ฤดูร้อน เริ่มเดือนจิตตะ ของเราเป็นแรม ๑ ค่ำ เดือน ๔, วัสสาน ฤดูฝน เริ่มเดือนสาวนะ ของเราเป็นแรม
๑ ค่ำเดือน ๘)
มาตราวัด
๗ เล็ดข้าว เป็น ๑ นิ้ว
๑๒ นิ้ว เป็น ๑ คืบ
๒ คืบ เป็น ๑ ศอก
๔ ศอก เป็น ๑ วา
๒๕ วา เป็น ๑ อุสภะ
๘๐ อุสภะ เป็น ๑ คาวุต
๔ คาวุต เป็น ๑ โยชน์
หรือ
๔ ศอก เป็น ๑ ธนู
๕๐๐ ธนู เป็น ๑ โกสะ
๔ โกสะ เป็น ๑ คาวุต
๔ คาวุต เป็น ๑ โยชน์
มาตราตวง
๔ มุฏฐิ (กำมือ) เป็น ๑ กุฑวะ (ฟายมือ)
๒ กุฑวะ เป็น ๑ ปัตถะ (กอบ)
๒ ปัตถะ เป็น ๑ นาฬี (ทะนาน)
๔ นาฬี เป็น ๑ อาฬหก
มาตรารูปิยะ
๕ มาสก เป็น ๑ บาท
๔ บาท เป็น ๑ กหาปณะ
มาตาปิตุอุปัฏฐาน การบำรุงมารดาบิดาให้มีความสุข (ข้อ ๓ ในสัปปุริสบัญญัติ ๓, ข้อ ๑๑ ในมงคล ๓๘)
มาติกา 1. หัวข้อ เช่น หัวข้อแห่งการเดาะกฐิน 2. แม่บท เช่น ตัวสิกขาบท เรียกว่าเป็นมาติกา เพราะจะต้องขยายความต่อไป
มาตุคาม ผู้หญิง
