,
 "ปัญญาวิมุตติ เจโตวิมุตติ"

" .. "บางคนทำสมาธิยาก" เพราะอะไร เพราะจริตแปลกเขา "แต่ก็เป็นสมาธิ แต่ก็ไม่หนักแน่น ไม่ได้รับความสบายเพราะสมาธิ แต่จะได้รับความสบายเพราะปัญญา" เพราะปัญญา ความคิด "เห็นความจริงของมัน แล้วก็แก้ปัญหาถูกต้อง เป็นประเภทปัญญาวิมุตติ* ไม่ใช่เจโตวิมุตติ*" มันจะมีความสบาย ทุกอย่างที่จะได้เกิดขึ้น เป็นหนทางของเขาเพราะปัญญา

"สมาธิมันน้อย" คล้าย ๆ กับว่าไม่ต้องนั่งสมาธิพิจารณา "อันนั้นเป็นอะไรหนอ" แล้วแก้ปัญหาอันนั้นได้ทันที เลยสบายไป เลยสงบ "ลักษณะผู้มีปัญญาต้องเป็นอย่างนั้น" ทำสมาธินั้นไม่ค่อยได้ง่ายและไม่ค่อยดีด้วย "มีสมาธิแต่เพียงเฉพาะเลี้ยงปัญญาให้เกิดมีขึ้นมาได้" โดย มากอาศัยปัญญา ..

.. "บางคนปัญญาน้อย นั่งสมาธิได้ง่าย สงบ สงบเร็วที่สุด ไว แต่ไม่ค่อยมีปัญญา" ไม่ทันกิเลสทั้งหลาย "ไม่รู้เรื่องกิเลสทั้งหลาย แก้ปัญหาไม่ค่อยได้" พระโยคาวจรเจ้าผู้ปฏิบัติมีสองหน้าอย่างนี้ .. "

"นอกเหตุเหนือผล"
หลวงปู่ชา สุภทฺโท

* ปัญญาวิมุตติ คือปัญญาเป็นกำลังสำคัญ หรือปัญญานำหน้า
* เจโตวิมุตติ คือสมาธิเป็นกำลังสำคัญ หรือสมาธินำหน้า

- ปัญญาวิมุตติหรือเจโตวิมุตติ ล้วนต้องมีสมาธิมีปัญญาเหมือนกัน เพียงแต่มีจริตนิสัยต่างกันเท่านั้น (ความเห็นของผู้โพส)