.
 "ภาวนา กรรมฐาน"

" .. "การภาวนานี้ ทำได้ในอิริยาบถทั้ง ๔ ไม่ใช่ว่าจะนั่งอย่างเดียว" จะยืนก็ได้ จะนอนก็ได้ จะเดินก็ได้ ขอแต่ให้เรามีสติกำหนดอยู่เสมอว่า "บัดนี้จิตใจของเราอยู่ในลักษณะอย่างไร" มีอารมณ์อันใดอยู่

"จิตเป็นสุขไหม จิตเป็นทุกข์ไหม จิตวุ่นวายไหม จิตสงบไหม" ให้เรารู้เห็นอย่างนี้ หมายความว่า "ให้รู้จักความรับผิดชอบของจิตอยู่ตลอดเวลา" นี้เรียกว่า "การทำจิตของเราให้สงบ"

เมื่อจิตสงบแล้ว "ปัญญามันจะเกิด ปัญญามันจะรู้ ปัญญามันจะเห็น เอาจิตที่สงบพิจารณาร่างกายของเรา"แตั้งแต่ศีรษะลงไปหาปลายเท้า ตั้งแต่ปลายเท้าขึ้นมาหาศีรษะ "พิจารณากลับไปกลับมาอยู่เรื่อย"

"ให้เห็นเกสา โลมา นขา ทันตา ตโจ เป็นกรรมฐาน ให้เห็นว่า รูปร่างกายทั้งหลายนี้ มีดิน มีน้ำ มีลม มีไฟ" กลุ่มทั้ง ๔ กลุ่มนี้ "ท่านเรียกว่า กรรมฐาน" เรียกว่า "ธาตุ ธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุไฟ ธาตุลม" มาประชุมกันเข้า "เรียกว่ามนุษย์ เรียกว่าสัตว์" .. "

"๘๔ พระธรรมเทศนา"
พระโพธิญาณเถร (หลวงปู่ชา สุภัทโท)