วัดสมุหประดิษฐาราม เป็นพระอารามหลวงชั้นตรีชนิดสามัญ สังกัดคณะสงฆ์ฝ่ายมหานิกาย ตั้งอยู่ในตำบลสวนดอกไม้ อำเภอเสาไห้ จังหวัดสระบุรี

วัดสมุหประดิษฐารามสร้างขึ้นในสมัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว โดยเจ้าพระยานิกรบดินทร์ (โต กัลยาณมิตร) ต้นตระกูลกัลยาณมิตร สร้างเพื่ออุทิศให้แก่มารดา เมื่อสร้างเสร็จแล้วจึงได้น้อมเกล้าฯ ถวายเป็นพระอารามหลวง และสันนิษฐานว่าครั้งหนึ่งวัดแห่งนี้ เคยใช้เป็นสถานที่ทำพิธีถือน้ำพระพิพัฒน์สัตยาของข้าราชการในจังหวัดสระบุรี ก่อนถูกยกเลิกไปภายหลัง

ด้านการการศึกษา ได้จัดศาลาโรงธรรม (ศาลาการเปรียญ) ในวัดเป็นโรงเรียนประชาบาลแห่งแรกของจังหวัดสระบุรี นามว่า โรงเรียนประถมสมุหประดิษฐ์ เปิดสอนเมื่อวันที่ 9 พฤษภาคม ร.ศ. 126 (พ.ศ. 2451) ในสมัยพระศีลวิสุทธิดิลก (โต ธมฺมปญฺโญ) ปกครองวัด ได้เปิดเรียนนักธรรม พ.ศ. 2458 และ เปิดเรียนบาลีเมื่อ พ.ศ. 2477

ประวัติความเป็นมา:
• วัดสมุหประดิษฐารามสร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 3 และแล้วเสร็จในสมัยรัชกาลที่ 4
• พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชทานนามว่า "วัดสมุหประดิษฐาราม"
• ในอดีต วัดนี้เป็นสถานที่ประกอบพิธีถือน้ำพิพัฒน์สัตยาสำหรับข้าราชการจังหวัดสระบุรี

สถาปัตยกรรมและสิ่งที่น่าสนใจ:
• พระอุโบสถของวัดมีสถาปัตยกรรมที่ผสมผสานระหว่างศิลปะไทยและจีน
• วันอาทิตย์มีก๋วยเตี๋ยวราคาถูกไว้บริการ

ข้อมูลเพิ่มเติม:
• วัดสมุหประดิษฐารามเป็นวัดในสังกัดคณะสงฆ์ฝ่ายมหานิกาย
• ที่อยู่ 2 หมู่ 7 ถนนพิชัยณรงค์สงคราม สวนดอกไม้ เสาไห้ สระบุรี 18160

• พระอุโบสถสร้างเสร็จเมื่อประมาณ พ.ศ. 2404 หน้าบันเป็นปูนปั้นรูปตราแผ่นดินรัชกาลที่ 3 ประดับลวดลายดอกไม้และสิงห์ สัญลักษณ์กระทรวงมหาดไทย มีซุ้มประตูกำแพงแก้ว ด้านหน้าพระอุโบสถได้รับอิทธิพลศิลปกรรมจีน กรอบซุ้มประตูด้านหลังอุโบสถ และลวดลายเซี่ยวกางบนบานประตู เป็นทวารบาลแบบจีน ยืนบนหลังสิงโต พระประธานในอุโบสถ มีนามว่า พระพุทธรัชกัลยาณมิตรประดิษฐาราม เป็นพระปางมารวิชัย หล่อโลหะลงรักปิดทอง อัญเชิญมาจากสุโขทัย ภายในโบสถ์มีจิตรกรรมฝาผนัง เหนือช่องหน้าต่างทั้งสี่ด้าน เขียนลายพุ่มข้าวบิณฑ์ก้านแย่ง บนผนังด้านขวาหลังพระประธาน เขียนภาพวิถีชีวิตในอดีต


• ด้านข้างพระอุโบสถ มีเจดีย์ทรงกลมบนฐานแปดเหลี่ยม มีกำแพงแก้วล้อมรอบ มีบันได 4 ด้าน นัยว่าเจ้าพระยานิกรบดินทร์ (โต) ผู้สร้างวัด ได้บรรจุอัฐิธาตุของมารดาไว้ พระเจดีย์องค์นี้สร้างพร้อมกับอุโบสถ บนหอสวดมนต์ มีตุ๊กตาจีน 2 ตัว เดิมตั้งไว้หน้าพระอุโบสถ ไม่ทราบว่าได้มาจากที่ใด ใครเป็นผู้ถวายให้วัด ยังมีธรรมาสน์ลายทอง ปรากฏพระปรมาภิไธยย่อ จปร. เป็นสังหาริมวัตถุที่พระราชทานในงานถวายพระเพลิงพระบรมศพพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว


พระพุทธรูปปางมารวิชัย:
• พระประธานในพระอุโบสถของวัดสมุหประดิษฐาราม เป็นพระพุทธรูปองค์ใหญ่ที่สร้างขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 4 และได้รับพระราชทานจากพระองค์
• พระประธานในพระอุโบสถเป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัยขนาบซ้ายขวาพระโมคลาพระสารีบุตร