เรื่องที่ ๔๒ : ค่าของคน ( ๒ )
โดย : พระอาจารย์ ไพเราะ ฐิตสีโล วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ กรุงเทพมหานคร

เกิดเป็นคนต้องทำที่พึ่งให้กับตัวเอง

การพึ่งตน ก็คือ ทำตัวเองให้เป็นที่พึ่ง ทำตัวเองให้เป็นเกาะ ที่น้ำท่วมไม่ถึง ที่ป้องกันอันตรายได้ ผู้นั้นจะต้องมีหลักถึง 5 ประการ

1. การศึกษา
เกิดเป็นคนต้องศึกษาหาความรู้อยู่ร่ำไป ดังคำกล่อนว่า…

คนจะดีนั้นต้องฝึกและศึกษา
กายวาจาต้องอบรมบ่มนิสัย
ต้องฝึกจิตให้แน่นหนักเป็นหลักชัย
ชนะภัยสารพัดสวัสดี

2. ต้องมีการงาน
การงานคือ หน้าที่ที่ต้องทำ และรับผิดชอบ เพื่อความเจริญของชาติบ้านเมือง ดังคำกลอนว่า…

เงินงานการศึกษาควรหาก่อน
อย่ารีบร้อนเรียนรักจักเสียผล
ถ้าขาดงานก็ขาดเงินพลันอับจน
เกิดเป็นคนต้องทำงานจึงมีเงิน

3. การครองชีวิตที่ดี ต้องมี 4 ค.

3.1 ครองตน - ต้องมีความรู้
- ต้องขยันศึกษาหาความรู้ให้มาก " ต้องเรียนให้รู้ดีแต่อย่าเรียนให้รู้มาก" โบราณว่า…

มีวิชาเหมือนมีทรัพย์อยู่นับแสน
จะตกฐานถิ่นใดไม่ขาดแคลน
ถึงยากแค้นก็พอยังประทังตน…

หรือว่า…

ถ้าไม่เรียน ก็ไม่รู้
ถ้าไม่ดู ก็ไม่เห็น
ถ้าไม่ทำ ก็ไม่เป็น
ถ้าไม่เย็น ก็เป็นภัย

3.2 ครองคน… จะครองจิตใจคนได้มันต้อง
(1) เสียสละโอบอ้อมอารี
(2) วจีไพเราะ
(3) สงเคราะห์ชุมชน
(4) วางตนเสมอต้นเสมอปลาย

3.3 ครองรัก… จะครองรักสลักใจ ไปเนิ่นนานต้องมี 6 ย.
(1) ยิ้มแย้ม
(2) ยกย่อง
(3) ยืนหยัด
(4) ยืดหยุ่น
(5) เยือกเย็น
(6) ยินยอม (รู้จักยอมแพ้ เสียบ้างแล้วก็จะชนะใจ)

3.4 ครองเรือน… จะครองเรือนให้จีรัง
(1) ขยันหา - ขยันทำการงาน
(2) รักษาดี - รู้จักประหยัด
(3) มีกัลยาณมิตร - คบคนดี
(4) เลี้ยงชีวิตชอบ - อย่าฟุ่มเฟือยเกินไปอย่าฝืดเคืองเกินไป

4. การประพฤติตน (การปฏิบัติตน)
ชีวิตที่ดีงาม ต้องตั้งตนไว้ชอบ ในทางที่ถูกที่ควร ขยันประหยัด ซื่อสัตย์ อดทน เป็นคน กตัญญู เลิกละอบายมุข ดังคำกลอนว่า…

เมาเพศ หมดราคา
เมาสุรา หมดสำคัญ
เมาพนัน หมดตัว
เมาเพื่อนชั่ว หมดดี