เรื่องที่ ๖ : ขันธ์ ๕ คืออะไร ?
โดย : ห้องวิปัสสนาธรรมะไทย

"ขันธ์ ๕" ในที่นี้ ก็คือธรรมชาติ ๕ ส่วน ซึ่งรวมอยู่ในคนๆหนึ่งหรือ จะย่อให้สั้นเข้า ก็คือกาย กับใจนั่นเองธรรมชาติในส่วนของร่างกาย ท่านเรียกว่า รูปขันธ์ธรรมชาติในส่วนของจิตใจนั้น ท่านเรียกว่า นามขันธ์ ซึ่งยังแยกย่อยออกเป็น ๔ อย่าง โดยมีชื่อเรียกดังนี้

๑. ธรรมชาติในส่วนของการรับรู้อารมณ์ ทางตา ทางหู หรือที่เรียกกันว่า การเห็น การได้ยิน นั้นท่านมีชื่อเรียกว่า วิญญาณขันธ์

๒. ธรรมชาติในส่วนของการเสวยอารมณ์ เป็นสุข เป็นทุกข์ ท่านมีชื่อเรียกว่า เวทนาขันธ์

๓. ธรรมชาติในส่วนของการจดจำเรื่องอดีต ท่านมีชื่อเรียกว่า สัญญาขันธ์

๔. ธรรมชาติในส่วนของการนึกคิดปรุงแต่ง เป็นความคิดดีบ้าง ไม่ดีบ้าง ท่านมีชื่อเรียกว่า สังขารขันธ์

นามขันธ์ทั้ง ๔ อย่างนี้ เมื่อไปรวมกับส่วนของรูปขันธ์อีก ๑ ก็จึงกลายเป็น ขันธ์ทั้ง ๕ หรือ ธรรมชาติทั้ง ๕ ส่วนนี่แหละครับ คือแม่บทที่เราจะต้องน้อมนำเอามา เป็นเครื่องเพ่งพิจารณา ให้เกิดปัญญา เห็นความจริงในธรรมชาติทั้ง ๕ อย่างนี้ให้ได้.... เพื่อจะได้ละคลายความยึดติด ในขันธ์ทั้ง ๕ ให้เบาบางลง เพราะบ่อเกิดของความทุกข์ทั้งหลายแหล่ มาจากความยึดติดใน ขันธ์ทั้ง ๕ นี้ทั้งสิ้น