อีคิว และ ไอคิว เป็น คำศัพท์ สมมุติ เพื่อใช้เรียก ความสามารถของบุคคล อันได้แก่ความรู้ ความจำ ปฏิภาณไหวพริบ และสภาพสภาวะจิตใจ อารมณ์ ความรู้สึก อันเกี่ยวกับระบบของสมอง และพฤติกรรมต่างๆของมนุษย์
ศาสนา โดยเฉพาะศาสนาพุทธ สามารถพัฒนา อีคิว และไอคิวได้ ชนิดที่เรียกว่า เป็นแม่แบบ หรือเป็นต้นแบบของการพัฒนา ไอคิว และอีคิว ก็ย่อมได้
เพราะพุทธศาสนา นั้น ได้รวมเอาหลักธรรมชาติ ที่มนุษย์ปฏิสัมพันธ์ หรือเกี่ยวข้อง กับสรรพสิ่ง ทั้งระหว่างมนุษย์กับมนุษย์ และกับสรรพสิ่งทั้งหลาย มาไว้เป็นหลักธรรม และหลักปฏิบัติ
หากเพียงท่านทั้งหลาย ได้เรียนรู้ ได้เข้าใจในหลักธรรมแห่งศาสนาแล้ว ไอคิวย่อมเพิ่มพูนขึ้น อีคิวก็จะปรากฏตามมา เป็นเงาตามตัว เพียงแต่ว่า บุคคลจะมีประสบการณ์ในการใช้ความรู้ปฏิภาณไหวพริบ ได้มากน้อยเพียงใดเท่านั้น
หลายๆท่านอาจจะคิดไปว่าหลักธรรมทางศาสนา (ในที่นี้หมายเอาศาสนาพุทธ) ไม่สามารถพัฒนา ไอคิว และ อีคิว อันเป็นความสามารถของบุคคลได้ การคิดหรือเข้าใจแบบนั้น เป็นการเข้าใจผิด เพราะการที่เราได้ศึกษา ได้ทำความเข้าใจ ได้เรียน ได้รู้ และได้คิดพิจารณาตามหลักธรรมที่เป็นจริงแล้ว บุคคลนั้น ย่อมเกิดปัญญาในการดำเนินกิจกรรมต่างๆ ได้เป็นอย่างดี เพราะหลักธรรมะ และวิธีปฏิบัติย่อมเป็นหลักธรรมชาติ อันเกี่ยวข้องกับระบบการทำงานของสรีระร่างกาย และเมื่อมีความรู้ ความเข้าใจในหลักธรรมทางศาสนาแล้วก็ย่อมเป็นการพัฒนาทั้งทางด้าน ไอคิว และอีคิวไปพร้อมๆกัน เพราะศาสนาย่อมให้ทั้งด้านวิชาการ อันเป็นการพัฒนาสมองสติปัญญา ในการเรียนรู้ในด้าน
ต่างๆ อีกทั้งยังมีเทคนิคและวิธีปฏิบัติ เพื่อพัฒนา หรือสร้างสภาพสภาวะจิตใจ ควบคุมอารมณ์ ความคิด ได้อย่างมีประสิทธิภาพ ประสิทธิผล
ดังนั้น ศาสนา โดยเฉพาะศาสนาพุทธ จึงเป็นแม่แบบ ต้นแบบ แห่งการพัฒนาไอคิว พัฒนา อีคิว รวมไปถึงเครื่องชี้วัดความสามารถตัวอื่นๆในบุคคลอีกด้วย
   

บุคคลจะมี ไอคิว ที่ดีได้ ก็ต้องขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายประการ ปัจจัยประการแรกก็คือ กรรมพันธุ์ ฯลฯ
อีคิว จะเป็น ความสามารถของบุคคลเชื่อมต่อจาก ไอคิว หมายความว่า ไอคิว จะเห็นตัวสร้าง อีคิวในส่วนหนึ่ง เพราะ ความรู้ ความเข้าใจ การได้รับการประสบการณ์ ปฏิภาณไหวพริบ จะเป็นตัวสร้าง อีคิว คือ จะเป็นตัวสร้าง หรือบังคับ ควบคุม หรือก่อให้เกิด สภาพ อารมณ์ ต่างๆกัน

สติ คือ ความระลึกได้
สัมปชัญญะ คือ ความรู้สึกตัว

คุณมีสติ แต่ไม่มีความรู้ หรือมีความรู้ ความเข้าใจที่ไม่ถูกต้อง อีคิวก็อาจจะต่ำ ไอคิว ก็อาจจะต่ำเช่นกัน
อันนี้เป็นเรื่องที่ต้องอธิบายกันยาว