ยามที่ทรงประทับนั่งใต้ต้นโพธิ์ทางตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศอินเดียเมื่อกว่า ๒,๕๐​๐ ปีก่อนพระพุทธองค์ทรงรู้แจ้งซึ่งธรรมชาติแท้จริงของสิ่งทั้งปวง และหนทางปฏิบัติให้บรรลุถึงความรู้แจ้งนั้น พระองค์ตรัสถึงการบรรลุธรรมอย่างย่อโดยทรงอธิบายหลักอริยสัจหรือความจริงสี่ประการอันนำไปสู่ความเป็นพระอริยะเจ้า และกิจอันพึงทำต่ออริยสัจในแต่ละข้อ พระองค์ตรัสว่าต่อเมื่อทรงบำเพ็ญกิจอันพึงทำเหล่านั้นครบถ้วนบริบูรณ์แล้ว จึงทรงปฏิญาณว่าทรงเป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า

ทุกข์มีอยู่ เป็นสิ่งที่พึงกำหนดรู้
เหตุแห่งทุกข์มีอยู่ เป็นสิ่งที่พึงละ
ความดับทุกข์มีอยู่ เป็นสิ่งที่พึงทำให้แจ้ง
หนทางสู่ความดับทุกข์มีอยู่ เป็นสิ่งที่พึงทำให้เกิดมี

พระพุทธองค์มิได้ทรงมอบหลักคำสอนต่างๆ ให้เราต้องเชื่อ ต่อเมื่อเราพากเพียรปฏิบัติตามหลักอริยมรรคอย่างครบถ้วนรอบด้าน เพื่อให้เข้าใจทุกข์โดยถ่องแท้ ละเหตุแห่งทุกข์ และทำความดับทุกข์ให้แจ้ง เมื่อนั้นเราจึงจะเป็นชาวพุทธอย่างแท้จริง

ธรรมะคำสอน โดย พระอาจารย์ชยสาโร