อย่างไรก็ตาม จะต้องเข้าใจว่า ที่เราพัฒนาด้วยการลดละกิเลสนั้น ไม่ใช่เอาแต่ลดละกิเลสเฉย ๆ อย่างเดียว แต่ต้องพัฒนาปัญญาไปด้วย คือ ต้องไปด้วยกัน

ที่จริงนั้น การที่จะลดหรือละกิเลสได้จริง ก็ต้องทำปัญญาให้มากขึ้นนั่นเอง เป็นกระบวนการตามธรรมดาของธรรมชาติ แต่ถ้าจะลดละกิเลสโดยไม่พัฒนาปัญญาขึ้นมาทำงานแทน ก็จะไม่ใช่เป็นการลดหรือละกิเลส แต่จะกลายเป็นการกดข่มกิเลสไว้ ซึ่งผิดธรรมชาติ ถ้าระงับไม่ดี ก็จะปูดหรือทะเล็ดออกมาก่อโทษ เกิดผลร้ายเป็นอันตรายอย่างมาก

หนังสือ การศึกษา: มองเมื่อ ๓๐ ปีก่อน
โดย สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป. อ. ปยุตฺโต)