การเกิดเป็นมนุษย์ท่านถือว่ายากแสนยาก แต่ถ้าเป็นเช่นนั้นทำไมประชากรโลกยังเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ? เรื่องนี้ครั้งหนึ่งหลวงพ่อชาเคยสอนลูกศิษย์ลูกหาว่า ที่ว่าเกิดยากนั้นหมายถึงมนุษย์ที่สมบูรณ์บริบูรณ์ คือพวกเราเกิดเป็นคน ยังไม่ถือว่าเป็นมนุษย์เต็มตัว

“เราเข้าใจว่าเราเกิดมารูปร่างเช่นนี้ก็เรียกว่ามนุษย์ทั้งนั้นแหละ แต่ว่ามันเป็นมนุษย์ที่ปลอม มนุษย์ไม่เต็มมนุษย์ มนุษย์ที่ครึ่งๆ กลางๆ ฉะนั้นพุทธบริษัทไม่เต็มที่ที่จะเป็นพุทธบริษัท และการอยู่ร่วมกันของคนที่ไม่สมบูรณ์ มันก็ไม่มีความสบาย มันมีความบกพร่องบางสิ่งบางอย่าง” การเป็นมนุษย์ที่สมบูรณ์ต้องพัฒนามนุษยธรรม

“ทุกวันนี้เราเดือดร้อนกัน เพราะขาดธรรมะสองข้อ คือ ขาด ‘หิริ’ ความละอาย; ขาด ‘โอตตัปปะ’ ความเกรงกลัว เท่านี้แหละมันไม่มากหรอก”

ความละอายต่อบาปความเกรงกลัวต่อบาปนั้นจะเกิดขึ้นอย่างไร? หลวงพ่อให้ดูกาย ดูใจบ่อยๆ เห็นตัวบาปเกิดขึ้นในจิตใจของตนชัดๆ เป็นประสบการณ์ตรงแล้ว หิริ โอตตัปปะย่อมเกิดขึ้น ที่มันไม่เกิดเพราะสนใจแต่สิ่งนอกตัว ไม่ให้เวลากับการดูตัวเอง เมื่อเป็นเช่นนั้นการเกิดเป็นมนุษย์ในความหมายของพระพุทธศาสนาคงยากแสนยากเหมือนที่ท่านว่า

พระอาจารย์ชยสาโร