"เมื่อนึกถึงความผิดพลาดในอดีตของตัวเองโดยขาดปัญญา เราทำให้ตัวเองเป็นผู้ร้าย โดยคิดว่า “ตอนนั้นเราเป็นคนไม่ดี ตอนนี้เราก็เป็นคนไม่ดี​” ผลลัพธ์คือความรู้สึกผิดซึ่งจะเป็นต้นตอแห่งทุกข์ ชักนำให้เวียนอยู่ในวังวน หาทางออกไม่ได้

เมื่อนึกถึงความผิดพลาดในอดีตของตัวเองด้วยปัญญา โดยคิดว่า “เรื่องนั้นไม่ดีเลย เรื่องนั้นเป็นการกระทำที่ผิดพลาดและโง่เขลา” ผลลัพธ์คือความละอายต่อบาปซึ่งเป็นปัจจัยสู่ความพ้นทุกข์ เป็นแรงกระตุ้นให้ละเหตุของความผิดพลาด ทำให้มีทางออก

เมื่อนึกถึงความสำเร็จในอดีตของตัวเองโดยขาดปัญญา โดยคิดว่า “ตอนนั้นเราเก่งจริงๆ ตอนนี้เราก็เก่งเหลือเกิน” ผลลัพธ์คือความเย่อหยิ่งถือตัว ไม่รู้คุณท่าน ยิ่งประสบความสำเร็จ ความรู้สึกว่ามีตัวตนก็ยิ่งรุนแรง และยิ่งหวั่นไหวต่อเสียงสรรเสริญนินทา

เมื่อนึกถึงความสำเร็จในอดีตของตัวเองด้วยปัญญา โดยคิดว่า “เรื่องนั้นดีมาก ตอนนั้นเราได้สร้างคุณงามความดี” ผลลัพธ์คือความเบิกบานในธรรมและความซาบซึ้งในพระคุณของบุคคลผู้เกื้อกูลเรา ยิ่งประสบความสำเร็จ ความรู้สึกว่ามีตัวตนยิ่งเบาบาง และยิ่งทำให้รับมือกับเสียงสรรเสริญนินทาได้โดยไม่ทุกข์"

ธรรมะคำสอน โดย พระอาจารย์ชยสาโร
แปลถอดความ โดย ศิษย์ทีมสื่อดิจิทัลฯ