"คนโดยมากเห็นว่า อิสรภาพคือการที่เราสามารถเลือกจะทำหรือไม่ทำอะไรก็ได้โดยไม่มีใครคอยบงการ ซึ่งโดยเนื้อแท้คืออิสรภาพจากแรงบีบคั้นภายนอก

ชาวพุทธเห็นว่า นั่นอาจเป็นพื้นฐานของอิสรภาพก็จริง แต่ก็ยังมิใช่ตัวอิสรภาพเอง พุทธธรรมเน้นความสำคัญของการเลือกหรือกระทำการต่างๆ ด้วยปัญญาและเมตตากรุณา โดยพ้นจากอำนาจของกิเลส ซึ่งโดยเนื้อแท้คืออิสรภาพจากแรงบีบคั้นภายใน

มนุษย์ล้วนรักสุขเกลียดทุกข์ ทว่า ด้วยมโนกรรม วจีกรรมและกายกรรม เรามักจะเป็นศัตรูตัวฉกาจของตัวเราเอง ครั้งแล้วครั้งเล่าที่เราไม่ยอมสร้างเหตุปัจจัยที่เอื้อให้เกิดสุข และครั้งแล้วครั้งเล่าที่เราสร้างเหตุปัจจัยให้เกิดทุกข์

เมื่อไม่รู้เท่าทันตัวเองและไม่ฝึกฝนอบรมจิต อิสรภาพภายนอกที่ได้มาย่อมเป็นดาบสองคม ถ้าไม่ยอมรับว่าตัวเราถูกกิเลสครอบงำและพยายามแก้ไข เราจะไม่มีวันเข้าถึงอิสรภาพแท้จริงด้วยศักยภาพอันลึกล้ำของมนุษย์ได้เลย"

ธรรมะคำสอน โดย พระอาจารย์ชยสาโร