.
 "ธรรมเฉพาะตัว เข้าใจจำเพาะตัว"

.. ท่านอาจารย์มั่นว่า ..

" .. บาลีเป็นศัพท์ตายต้วเวลาสู่โลกทั่ว ๆ ไป "แต่บาลีที่ผุดขึ้นมาก็ดี เทวดา ถามก็ดี เป็นคำเฉพาะบุคคลกาลสถานที่เท่านั้น" จะนำออกไปใช้ทั่วไปย่อมไม่สะดวก แม่ได้ความขัดเจนตามที่แปลออกจากบาลีทั่ว ๆ ไปก็จริง "แต่บาลีที่ผุดขึ้นเฉพาะบุคคล" ในความหมายก็มุ่งเฉพาะบุคคลนั้นเท่านั้น มักไม่ทั่วไปแก่ผู้อื่น

แม้ผมแปลให้ท่านฟังได้ แต่ก็อาจไม่ตรงกับความหมายที่ท่านเข้าใจมากับบาลีนั้น ผมจึงไม่อยากแปล "เพราะคำที่ผุดขึ้นมาจากใจ จะเป็นคำบาลีก็ดี เป็นภาษาใจก็ดี เป็นคำห้ามหรือ ตักเตือนใด ๆ ก็ตื ย่อมเข้าใจและแน่นอนเฉพาะผู้นั้น" ผู้อื่นจะแยกความหมายที่ เกิดขึ้นเพื่อผู้นั้นไปเป็นอื่น ย่อมขัดต่อความบุ่งหมายของธรรมซึ่งผุดขึ้นเพื่อผู้นั้น

ผมพอเข้าใจธรรมที่ผุดขึ้นภายในทั่งเพื่อตนเอง ทั้งเพื่อเทวบุตรเทวดาและเพื่อผู้อื่นใดที่มาเกี่ยวข้องได้พอสมควร เพราะธรรมเหล่านี้เคยเกิดกับผมอยู่เสมอ แม้จะเรียกว่าเกิดคู่เคียงกับปฎิบัติสมาธิภาวนาโดยสม่ำเสมอก็ไม่ผิด

นอกจากนั้นเวลาปกติธรรมดา ธรรมดังกล่าวยังเกิดได้ บางทีเดินจงกรมอยู่ก็เกิด นั่งอยู่ธรรมดาก็เกิด เดินไปบิณฑบาตก็เกิด ฉ้นจังหันอยู่ก็เกิด พูดคุยอยู่กับหมู่คณะพอหยุดพูดก็เกิด กำลังแสดงธรรมอยู่พอหยุดชั่วขณะเท่านั้นก็เกิด เกิดไม่เลือกกาลสถานที่และอิริยาบถ

ถ้าจะเรียกว่าเกิดประจำนิสัยก็ไม่ถนัดใจ เพราะแต่เริ่มแรกปฏิบัติที่ยังไม่รู้ภาษีภาษาอะไร ธรรมเหล่านี้ก็ไม่เห็นเกิด เพิ่งเริ่มเกิดบ้างก็เมื่อปฏิบัติพอรู้อะไร นิด ๆ หน่อย ๆ ขึ้นบ้าง จนจิตเป็นสมาธิและปัญญาเรื่อยมา ธรรมเหล่านี้ก็ค่อย ๆ เกิดเป็นคู่เคียงกันมาตามกำลังของจิต จนดลอดปัจจุบันนี้

"ธรรมเหล่านี้เกิดไม่มีประมาณ ทั้งไม่เลือกว่าอิริยาบถในสถานที่ใด เกิดได้ทั้งนั้น" แต่จะเกิดในอิริยาบถใด สถานที่ใดก็ตาม ย่อมถือเป็นธรรมเฉพาะตัว เข้าใจจำเพาะตัว ไม่คิดจะให้ใครแปลให้ฟัง นอกจากต้องการทราบความหมายจากผู้อื่น ที่แปลจากธรรมบทนั้น เพื่อเทียบเคียงกับความเข้าใจของตนบ้างเท่านั้น

"จึงถามท่านผู้อื่นบ้างในบางครั้ง แต่มิได้ถามด้วยความอยากรู้" เพราะตนไม่รู้ความหมายของธรรมบทนั้นมาก่อน ที่ท่านเล่าให้ฟัง ผมเช้าใจดีทั้งหมดว่าเป็นธรรมจำเพาะตัวใครตัวเรา ฉะนั้น ผมจึงไม่อยากแปลให้ท่านฟัง แม้ผมจะเป็นอาจารย์ท่าน แต่สาระสำคัญที่ท่านจะพึงรู้พืงเข้าใจจากธรรมที่ผุดขึ้นกับท่านเป็นสิ่งที่มีคุณค่ามากกว่าผมแปลให้ฟัง .. "

"ปฏิปทาของพระธุดงคกรรมฐาน"
หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน