ธรรมะวันหยุด
พระเทพคุณาภรณ์ (โสภณ โสภณจิตฺโต ป.ธ.9)


เจ้าอาวาสวัดเทวราชกุญชรวรวิหาร / www.watdevaraj.com

สงกรานต์ วันขึ้นปีใหม่ตามประเพณีไทย หมายถึงการเคลื่อนย้าย ซึ่งเป็นการเคลื่อนย้ายของการประทับในจักรราศี หรือการเคลื่อนขึ้นปีใหม่ในความเชื่อของไทยและบางประเทศในเอเชีย

ตามหลักแล้วเทศกาลสงกรานต์กำหนดตามปฏิทินจุลศักราช ซึ่งไม่ตรงกันทุกปี เมื่อเทียบกับปฏิทินสากล จะกำหนดให้เทศกาลสงกรานต์ตรงกับวันที่ 13-15 เมษายนของทุกปี วันมหาสงกรานต์ปีนี้ตรงวันศุกร์ที่ 13 เมษายน 2555

นางสงกรานต์นามว่า กิมิทาเทวี ทรงพาหุรัด ทัดดอกจงกลนี อาภรณ์แก้วบุษราคัม ภักษาหารกล้วยน้ำ หัตถ์ขวาทรงขรรค์ หัตถ์ซ้ายทรงพิณ เสด็จมาบนหลังมหิงสา (กระบือ) ทำนายว่า ประชาชนจะอยู่เย็นเป็นสุข

สงกรานต์เป็นพิธีที่เกิดขึ้นของสมาชิกในครอบครัว หรือชุมชนบ้านใกล้เรือนเคียง แต่ปัจจุบันเปลี่ยนไปสู่สังคมวงกว้าง ความเชื่อเดิมใช้สัญลักษณ์เป็นองค์ประกอบหลักในพิธี ได้แก่ การใช้น้ำเป็นสื่อแทนใจให้ชุ่มชื่นในฤดูร้อน มีการรดน้ำขอพรจากผู้ใหญ่ รำลึกและกตัญญูต่อบรรพบุรุษที่ล่วงลับ ลูกหลานที่เข้ามาทำงานในเมือง ต่างเดินทางกลับบ้านต่างจังหวัด ทำให้จราจรคับคั่งในวันแรกและวันสุดท้ายของเทศกาล กิจกรรมที่ควรปฏิบัติในวันสงกรานต์ เช่น ทำบุญตักบาตร สร้างบุญสร้างกุศลให้ตัวเอง และอุทิศส่วนกุศลแก่ผู้ล่วงลับไปแล้ว เป็นการเริ่มต้นปีใหม่ที่มีความสุข ประเพณีการเล่นน้ำ ก่อพระเจดีย์ทราย อันเป็นประเพณีนำทรายเข้าวัด ถือเป็นการใช้หนี้สงฆ์ เป็นการทำบุญอีกอย่างหนึ่ง

การรดน้ำอวยพรปีใหม่ให้กันและกัน น้ำที่รดมักใช้น้ำหอมเจือด้วยน้ำธรรมดา การรดน้ำผู้ใหญ่ ที่เคารพนับถือ ครูบาอาจารย์ ท่านจะให้ศีลให้พร ถ้าเป็นพระจะนำผ้าสบงไปถวายให้ท่านผลัดเปลี่ยนด้วย หากเป็นฆราวาสจะหาผ้าถุง ผ้าขาวม้าไปให้

การดำหัว คือการรดน้ำนั่นเอง แต่เป็นคำเมืองทางภาคเหนือ การดำหัวเรียกกันเฉพาะการรดน้ำผู้ใหญ่ที่เราเคารพนับถือ และได้ขอขมาในสิ่งที่ได้ล่วงเกินไปแล้ว

ปล่อยนกปล่อยปลา เป็นการให้ทานชนิดหนึ่ง ซึ่งให้ชีวิตและอิสระแก่สัตว์ จะส่งผลให้มีสุขภาพแข็งแรง ปราศจากโรคภัยไข้เจ็บ

สมาชิกในครอบครัวรวมตัวกัน เกิดความรักความสามัคคีกัน นอกจากนั้นยังมีการเล่นน้ำเพื่อความสนุกสนาน และคลายร้อนเกิดความเย็นฉ่ำด้วยน้ำใจไมตรี

วันสงกรานต์เป็นวันแห่งความรัก ความผูกพันในครอบครัวอย่างแท้จริง สมัยก่อนพ่อแม่จะเตรียมเสื้อผ้าใหม่พร้อมเครื่องประดับให้ลูกหลานไปทำบุญ ลูกหลานก็จะเตรียมเสื้อผ้าเครื่องนุ่งห่มให้ผู้ใหญ่ได้สวมใส่หลังการรดน้ำขอพร ปัจจุบันเมื่อถึงวันสงกรานต์ทุกคนจะหาโอกาสกลับบ้านไปหาพ่อแม่รดน้ำขอพรเพื่อเป็นสิริมงคลในการเริ่มต้นปีใหม่ และเป็นกำลังใจให้แก่กันและกันในการดำรงชีวิตอยู่ต่อไป

วันสงกรานต์เป็นวันแห่งการแสดงความกตัญญู โดยการปรนนิบัติต่อพ่อแม่และผู้มีพระคุณที่มีชีวิตอยู่ และทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้แก่ผู้ที่ล่วงลับไปแล้ว