สมาธิ : เรื่องที่ ๑๗ : วิธีเพ่งกสิณ ( ๑ )
โดย : พระอริยคุณาธาร สำนักปฏิบัติธรรมเขาสวนกวาง

ตอนนี้ เรากำลังนำเสนอ วิธีเจริญสมถกรรมฐาน ซึ่งมีอยู่ถึง ๔๐ วิธีด้วยกันวิธีแรก ท่านเรียก ว่า กสิณ มี ๑๐ อย่าง

กสิณ คือวงกลม ทำด้วยวัตถุต่างๆ ขนาดวัดเส้นผ่าศูนย์กลางคืบ ๔ นิ้ว สำหรับเป็นเครื่องเพ่ง ทำจิตให้สงบ มี ๑๐ ประการคือ

๑. ปฐวีกสิณ วงกลมทำด้วยดินบริสุทธิ์สีอรุณ ( สีเหลืองปนแดง เช่นสีหม้อใหม่ )
วิธีทำ เอาดินบริสุทธิ์สีอรุณ มาขยำให้เหนียวดีแล้ว ลาดลงบนแผ่นกระดานวงกลม ขนาดวัด เส้นผ่าศูนย์กลาง คืบ ๔ นิ้ว ขัดให้เกลี้ยงงาม ปราศจากมลทิน เช่นเส้นหญ้า เป็นต้น ทำให้เกลี้ยงเกลาเป็นเงาได้ยิ่งดี

๒. อาโปกสิณ วงกลมทำด้วยน้ำใสบริสุทธิ์ ปราศจากสีและตะกอน
วิธีทำ เอาน้ำบริสุทธิ์ใส่ภาชนะที่มีขอบ ปากกว้างกลมมน วัดเส้นผ่าศูนย์กลางได้ คืบ ๔ นิ้ว ใส่น้ำเต็มขอบปาก

๓. เตโชกสิณ วงกลมทำด้วยไฟ
วิธีทำ ก่อไฟด้วยฟืนไม้แก่น ให้ลุกโชนเป็นเปลวสีเหลือง เหลืองแก่ และเอาแผ่นหนัง หรือ เสื่อลำแพนมาเจาะรู เป็นวงกลม กว้างขนาดวัดเส้นผ่าศูนย์กลาง คืบ ๔ นิ้ว ตั้งบัง กองไฟ ให้มองเห็นได้โดยช่องวงกลมเท่านั้น

๔. วาโยกสิณ เพ่งลมที่พัดสัมผัสอวัยวะ หรือพัดยอดไม้ยอดหญ้าให้หวั่นไหว กสิณนี้ ทำเป็น วงกลม หรือดวงกลมไม่ได้ ท่านจึงแนะให้เพ่งลมที่พัดอยู่โดยธรรมชาติของมันนั้นเป็น อารมณ์ จนมองเห็นกลุ่มลม หรือสายลม ที่พัดไปมานั้นติดตา หลับตามองเห็น ท่านห้าม เพ่งลมที่พัดปั่นป่วน เช่น ลมหัวด้วน เป็นต้น

๕. นีลกสิณ วงกลมทำด้วยสีเขียว
วิธีทำ เอาสิ่งที่มีสีเขียวบริสุทธิ์ เช่นดอกบัวเขียว หรือผ้าเขียว ฯลฯ มาทำ ถ้าเป็นดอกไม้ พึง บรรจุลงในภาชนะที่มีขอบปากกลม วัดเส้นผ่าศูนย์กลางได้คืบ ๔ นิ้ว ให้เต็ม ขอบปาก อย่าให้ก้านหรือเกสรปรากฏ ให้แลเห็นแต่กลีบสีเขียวถ้าเป็นผ้า พึงขึงกับไม้วงกลม ขนาดนั้น ให้ตึงดี อย่าให้ยู่ยี่ ถ้าได้ผ้าเนื้อละเอียดเป็นเหมาะดีสีเขียวนี้ หมายเขียวคราม ที่เรียกว่านิลนั่นเอง

๖. ปีตกสิณ วงกลมทำด้วยสีเหลือง
วิธีทำ เอาสิ่งที่มีสีเหลืองบริสุทธิ์ เช่นดอกกรรณิกาเหลือง หรือผ้าสีเหลือง เป็นต้น มาทำโดย ทำนองเดียวกับนีลกสิณ สีเหลืองนี้ หมายถึงสีเหลืองอ่อนหรือเหลืองนวล สีเขียวใบไม้ หรือมรกต เป็นสีที่ใกล้กับสีเหลืองอ่อน ท่านว่าอนุโลมเข้ากับกสิณนี้ได้

๗. โลหิตกสิณ วงกลมทำด้วยสีแดง
วิธีทำ เอาสิ่งที่มีสีแดง เช่นดอกบัวแดง ผ้าแดง ฯลฯ มาทำ โดยทำนองเดียวกันกับนีลกสิณ

๘. โอทาตกสิณ วงกลมทำด้วยสีขาว
วิธีทำ เอาสิ่งที่ขาวสะอาด เช่นดอกบัวขาว ผ้าขาว ฯลฯ มาทำ โดยทำนองเดียวกันกับนีลกสิณ

เรื่องกสิณยังไม่จบนะครับ นี่เราว่าเฉพาะรูปกสิณเท่านั้น ส่วนอีก ๒ ข้อสุดท้าย เป็นอรูปกสิณ ฉะนั้น ขอยกไปกล่าวในตอนหน้า พร้อมวิธีปฏิบัติครับ