สมาธิ : เรื่องที่ ๒๒ : จตุธาตุววัตถาน
โดย : พระอริยคุณาธาร สำนักปฏิบัติธรรมเขาสวนกวาง

"จตุธาตุววัตถาน" ได้แก่ การกำหนดธาตุ ๔ คือธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุไฟ ธาตุลม อันมีอยู่ในกาย ของตน โดยกำหนดเอาว่า
สิ่งที่มีลักษณะแค่นแข็งในร่างกาย รวมเป็น ธาตุดิน
สิ่งที่มีลักษณะเอิบอาบซึมซาบ ไหลไปมาได้ในร่างกาย รวมเป็น ธาตุน้ำ
สิ่งที่มีลักษณะร้อน อบอุ่นในร่างกาย รวมเป็น ธาตุไฟ
สิ่งที่มีลักษณะพัดไปมาในร่างกาย รวมเป็น ธาตุลม

กำหนดให้มองเห็นสิ่งนั้นๆชัดเจน จนเห็นชัดในใจว่า กายนี้เต็มไปด้วยธาตุทั้ง ๔ หรือเป็น กลุ่มธาตุทั้ง ๔ แล้วกำหนดสิ่งที่มีลักษณะเป็นธาตุดิน น้ำ ไฟ ลม ในภายนอกที่มาสัมผัสเข้ากับ กายนี้หรือที่เราต้องกินดื่มใช้สอยอยู่ทุกวันนั้นว่า เป็นแต่ธาตุทั้งสิ้นจนเห็นชัดขึ้นในใจว่าธาตุกิน ธาตุเมื่อใดเมื่อนั้นก็ชื่อว่า ปฏิบัติกรรมฐานนี้ สำเร็จผลในขั้นต้นแล้ว พึงปฏิบัติให้ชำนิชำนาญ ต่อไป