ในเมื่อสิ่งทั้งหลายเปลี่ยนแปลงไปนั้น มันจะเปลี่ยนไปในทางเสื่อมก็ได้ มันจะเปลี่ยนไปในทางเจริญก็ได้ แล้วแต่เหตุปัจจัย เราต้องการอะไรล่ะ
หลักอนิจจังท่านสอนไว้มุ่งตรงนี้ คือให้ไม่ประมาท ที่ต้องไม่ประมาทนั้น ก็โยงกับหลักความจริงที่ว่า การที่สิ่งทั้งหลายเปลี่ยนแปลงไปนั้น มันไม่ได้เปลี่ยนแปลงไปอย่างเลื่อนลอย
๑. ชีวิตและกิจการของเราก็เปลี่ยนไปด้วย
๒. มันเปลี่ยนแปลงไปตามเหตุปัจจัย
เมื่อมันเปลี่ยนไปตามเหตุปัจจัย เราก็มีทางที่จะแก้ไขจัดการให้ดีได้ โดยเข้าไปดูเหตุปัจจัยของมัน
ที่ว่านี้หมายความว่า ในเมื่อสิ่งทั้งหลายเปลี่ยนแปลงไปนั้น มันจะเปลี่ยนไปในทางเสื่อมก็ได้ มันจะเปลี่ยนไปในทางเจริญก็ได้ แล้วแต่เหตุปัจจัย เราต้องการอะไรล่ะ
ถ้าเราต้องการความเจริญ เราก็ต้องทำเหตุปัจจัยของความเจริญ ถ้าเราไม่ต้องการความเสื่อม เราก็ต้องหลีกเลี่ยง ละเลิก หรือกำจัดเหตุปัจจัยของความเสื่อม เราทำหรือจัดการกับเหตุปัจจัยอย่างไร มันก็เปลี่ยนแปลงไปตามเหตุปัจจัยอย่างนั้น
หนังสือ สามไตร
โดย สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป. อ. ปยุตฺโต)
