มนุษย์เราประเมินตนเองไม่ค่อยเก่ง การประเมินตนเองสูงเกินไปทั้งในด้านความรู้ ความเข้าใจและทักษะต่างๆ มีอยู่มากมายในคนทุกหมู่เหล่า ผลสำรวจจากบริษัทเทคโนโลยีระดับสูงในสหรัฐอเมริกาพบว่า วิศวกรด้านซอฟต์แวร์ร้อยละ ๓๐-๔๐ ประเมินทักษะตนเองอยู่ในกลุ่มสูงสุดร้อยละ ๕ ของบริษัท และผลสำรวจที่รู้จักกันดีของมหาวิทยาลัยเนแบรสกาพบว่า คณาจารย์ร้อยละ ๙๐ ประเมินการสอนของตนเองสูงกว่าค่าเฉลี่ย และร้อยละ ๖๘ เชื่อว่าตัวเองอยู่ในกลุ่มสูงสุดร้อยละ ๒๕

การที่คนเรามักกลบเกลื่อน หาข้ออ้างหรือมองข้ามข้อบกพร่องของตน อาจส่งผลร้ายแรงตามมาได้ เราพึงยึดมั่นในสัจจบารมี เพื่อไม่ให้เกิดโทษดังกล่าว

เมื่อรักความจริงและปฏิเสธความเท็จทั้งปวง เราจะกล้ามองเข้าไปภายในโดยไม่หันหน้าหนี แม้ในเรื่องที่น่าอึดอัดที่สุด และอาศัยความอดทนและการให้อภัย เพื่อจัดการกับข้อบกพร่องของตนอย่างชาญฉลาด

ในขณะเดียวกัน เราต้องเปิดใจรับฟังเสียงสะท้อนและส่งเสริมให้มีการเสนอความเห็นได้เต็มที่ ต่อให้เข้มแข็งด้วยความรักในสัจจะแล้ว เราก็ยังมักตกเป็นเหยื่อของอคติและจุดบอดของเราเอง กัลยาณมิตรผู้กล้าพูดกับเราตรงๆ เมื่อจำเป็น ย่อมช่วยได้มากในการดำเนินชีวิตบนเส้นทางดีงาม

คุณธรรมประการที่สามที่เราพึงนำมาใช้คือ ฉันทะ (ความอยากอันเกิดจากปัญญา) การประเมินตนสูงเกินไปมักมาจากความอยากได้สิ่งตอบแทนหรือการยอมรับจากคนอื่น หากความสุขของเราเกิดจากการได้เรียนรู้นั้นเอง รวมทั้งการได้เผชิญสิ่งท้าทายระหว่างทาง เราจะไม่ประมาท หนทางสู่ความสำเร็จ ไม่ว่าในทางโลกหรือทางธรรม ตั้งต้นที่ฉันทะ

ธรรมะคำสอน โดย พระอาจารย์ชยสาโร
แปลถอดความ โดย ศิษย์ทีมสื่อดิจิทัลฯ