พระเดชพระคุณพระเทพญาณมหามุนี (หลวงพ่อธมฺมชโย) กล่าวว่า

“ การทำสมาธิก็คือการทำใจของเราให้หยุดนิ่งอยู่ภายในกลางกายของเรา กล่าวคือการดึงใจกลับเข้ามาสู่ภายใน อยู่กับเนื้อกับตัวของเรา ในอารมณ์ที่สบาย เป็นการดึงใจที่ซัดส่ายไปในอารมณ์ต่างๆ ในความคิดต่างๆ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องครอบครัว ธุรกิจการงาน การศึกษาเล่าเรียน เรื่องสนุกสนานเฮฮา หรือเรื่องอะไรที่นอกเหนือจากนี้ก็ตาม ดึงกลับมาไว้อยู่กับตัวของเราให้มามีอารมณ์เดียว ใจเดียว ซึ่งหลวงปู่วัดปากน้ำภาษีเจริญ อธิบายการทำสมาธิว่า คือการทำให้ความเห็น ความจำ ความคิด ความรู้ รวมหยุดเป็นจุดเดียว หรือให้รวมหยุดเป็นจุดเดียวในอารมณ์ที่สบายที่กลางกายของเรา ซึ่งวิธีทำให้เกิดสมาธิ คือฝึกใจให้หยุดให้นิ่งอยู่ภายใน”
ลักษณะของใจที่เป็นสมาธิ
ลักษณะของสมาธิที่เกิดขึ้นต่อใจที่ทำให้ใจมีความตั้งมั่น และแน่วแน่อยู่ในอารมณ์เดียวจะมีลักษณะที่ปรากฏขึ้นให้สังเกตอีกหลายประการหรือกล่าวได้ว่า เมื่อทำสมาธิได้ประสบผลสำเร็จจนใจเป็นสมาธิ ใจจะต้องมีลักษณะ หรือคุณสมบัติ 3 ประการคือ
บริสุทธิ์
ตั้งมั่น
ควรแก่การงาน
ใจที่ได้รับการอบรมฝึกฝนดีแล้ว โดยเฉพาะในเรื่องของการเจริญสมาธิ จะมีความสงบ เยือกเย็น มั่นคง ไม่หวั่นไหวไปกับอารมณ์ที่มากระทบ ยิ่งเป็นสมาธิในระดับสูง จะมีความเยือกเย็น ประณีตสูงขึ้นไปตามลำดับใจที่เป็นสมาธินั้น จะใส กระจ่าง สว่างจนมองเห็นอะไรๆ ได้ชัดเหมือนน้ำที่แม้จะขุ่น แต่เมื่อกวนด้วยสารส้มจนตกตะกอนแล้ว ฝุ่นละอองที่มีก็ตกตะกอนนอนก้นหมด ปรากฏแต่ความใสกระจ่าง ใจที่เป็นสมาธิดีแล้ว จะมีความนุ่มนวล ควรแก่การงาน หรือเหมาะแก่การใช้งาน เพราะใจจะเป็นระเบียบ ไม่สับสน ไม่กระด้าง ไม่วุ่น ไม่ขุ่นมัว ไม่เครียด ไม่เร่าร้อน และไม่มีความกระวนกระวายสมาธิ คือ อะไร
“สมาธิ” ไม่ใช่เพียงการผ่อนคลาย สมาธิมีความสวยงามและสูงค่ากว่านั้นมากมายนัก รับรู้เรื่องราวเบื้องต้นของสมาธิก่อนที่จะได้เป็นผู้ปฏิบัติด้วยตนเอง