สงฺขารา สสฺสตา นตฺถิ
สังขาร (คือสิ่งที่ปรุง) อันเที่ยงยั่งยืนไม่มี

พุทธศาสนสุภาษิต
/ธรรมบท ขุทกนิกาย/

๏ พุทธสุภาษิต "สงฺขารา สสฺสตา นตฺถิ" แปลว่า "สังขาร (คือสิ่งที่ปรุงแต่ง) อันเที่ยงยั่งยืนไม่มี" เป็นหลักธรรมคำสอนที่สำคัญยิ่งในพระพุทธศาสนา ซึ่งอธิบายถึงลักษณะพื้นฐานของสรรพสิ่งในโลกนี้

คำอธิบายโดยละเอียด:
• สงฺขารา (สังขาร): ในบริบทของพุทธศาสนา คำว่า "สังขาร" มีความหมายที่กว้างขวาง ครอบคลุมถึง:
• สิ่งที่ถูกปรุงแต่ง: หมายถึง สิ่งที่เกิดขึ้นจากการรวมตัวกันของปัจจัยต่างๆ มีเหตุมีปัจจัยในการเกิดขึ้น ไม่ได้ดำรงอยู่ด้วยตัวของมันเองอย่างอิสระ
• สภาวะธรรมทั้งปวง: รวมถึงทั้งรูปธรรม (สิ่งที่จับต้องได้ เช่น ร่างกาย วัตถุ สิ่งแวดล้อม) และนามธรรม (สิ่งที่จับต้องไม่ได้ เช่น จิตใจ ความรู้สึกนึกคิด อารมณ์)
• เจตนาหรือความคิดปรุงแต่ง: ในอีกแง่หนึ่ง สังขารยังหมายถึงเจตนาหรือความคิดที่ปรุงแต่งกรรมดีกรรมชั่ว ซึ่งเป็นตัวผลักดันให้เกิดการเวียนว่ายตายเกิด
• สสฺสตา (สัสสตา): หมายถึง สิ่งที่เที่ยงแท้ ถาวร ยั่งยืน ไม่มีการเปลี่ยนแปลง ไม่เสื่อมสลาย

• นตฺถิ (นัตถิ): หมายถึง ไม่มี

ความหมายโดยรวมของพุทธสุภาษิต:
• พุทธสุภาษิตนี้ชี้ให้เห็นความจริงอันเป็นสัจธรรมว่า ไม่มีสิ่งใดเลยในโลกนี้ที่ถูกปรุงแต่งขึ้นแล้วจะดำรงอยู่ได้อย่างเที่ยงแท้และยั่งยืน ทุกสิ่งทุกอย่างล้วนตกอยู่ภายใต้กฎแห่งการเปลี่ยนแปลง (อนิจจตา) มีเกิดขึ้น ตั้งอยู่ และดับไปเป็นธรรมดา

ความสำคัญและนัยยะของพุทธสุภาษิต:
• ความไม่เที่ยง (อนิจจตา): นี่คือลักษณะสำคัญที่สุดที่พุทธสุภาษิตนี้เน้นย้ำ ทุกสิ่งในโลก ไม่ว่าจะเป็นรูปธรรมหรือนามธรรม ล้วนมีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา ไม่มีอะไรคงที่ถาวร แม้แต่ร่างกายของเรา จิตใจของเรา ความสุข ความทุกข์ ล้วนแล้วแต่เป็นสิ่งที่เกิดขึ้น ตั้งอยู่ และดับไป

• ความไม่ควรยึดมั่นถือมั่น: เมื่อเข้าใจว่าทุกสิ่งไม่เที่ยง การเข้าไปยึดมั่นถือมั่นในสิ่งเหล่านั้นจึงนำมาซึ่งความทุกข์ เพราะเมื่อสิ่งที่เรายึดมั่นเปลี่ยนแปลงหรือสูญสลายไป เราก็จะเกิดความเศร้าโศก เสียใจ

• การปล่อยวาง: การตระหนักถึงความไม่เที่ยงของสังขาร จะช่วยให้เราปล่อยวางความยึดติดในสิ่งต่างๆ ได้ง่ายขึ้น มองเห็นความเป็นจริงตามธรรมชาติ และไม่จมอยู่กับความทุกข์เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงเกิดขึ้น

• การเจริญสติปัญญา: การพิจารณาความไม่เที่ยงของสังขารอย่างสม่ำเสมอ จะช่วยให้เกิดปัญญาญาณ เข้าใจสัจธรรมของโลก และนำไปสู่ความหลุดพ้นจากความทุกข์ได้

• การดำเนินชีวิตอย่างไม่ประมาท: การตระหนักว่าทุกสิ่งไม่แน่นอน จะเป็นแรงผลักดันให้เราใช้ชีวิตอย่างมีสติ ทำความดี และไม่ประมาทในการดำเนินชีวิต

ตัวอย่างในชีวิตประจำวัน:
• ร่างกาย: ร่างกายของเรามีการเปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ ตั้งแต่เกิด แก่ เจ็บ ตาย ไม่มีใครสามารถรักษาร่างกายให้อยู่ในสภาพเดิมได้ตลอดไป
• ทรัพย์สินเงินทอง: ทรัพย์สินเงินทองเป็นสิ่งที่ไม่แน่นอน อาจเพิ่มขึ้นหรือลดลงได้ตลอดเวลา
• ความสัมพันธ์: ความสัมพันธ์ระหว่างบุคคลก็มีการเปลี่ยนแปลง อาจดีขึ้น เสื่อมถอย หรือจบลงได้
• อารมณ์ความรู้สึก: อารมณ์ความรู้สึกของเราก็เปลี่ยนแปลงอยู่เสมอ เดี๋ยวสุข เดี๋ยวทุกข์ ไม่มีอารมณ์ใดคงอยู่ถาวร

สรุป:
• พุทธสุภาษิต "สงฺขารา สสฺสตา นตฺถิ" เป็นคำสอนที่เตือนสติให้เราตระหนักถึงความจริงอันเป็นนิรันดร์ว่า ทุกสิ่งที่ถูกปรุงแต่งขึ้นในโลกนี้ล้วนไม่เที่ยงแท้ ไ5ม่ยั่งยืน การเข้าใจและยอมรับความจริงข้อนี้ จะนำไปสู่การปล่อยวางความยึดมั่นถือมั่น ลดความทุกข์ และดำเนินชีวิตด้วยสติปัญญามากยิ่งขึ้น
๛