น อุจฺจาวจํ ปณฺฑิตา ทสฺสยนฺติ
บัณฑิตย่อมไม่แสดงอาการขึ้นลง


พุทธศาสนสุภาษิต
/ธรรมบท ขุทกนิกาย/


...
ภาษิต "น อุจฺจาวจํ ปณฺฑิตา ทสฺสยนฺติ" เป็นภาษาบาลี มีความหมายว่า "บัณฑิตย่อมไม่แสดงอาการขึ้นลง" หรืออีกนัยหนึ่งคือ "คนฉลาดจะไม่แสดงอาการดีใจหรือเสียใจจนเกินไป"

คำว่า "อุจฺจาวจํ" ในที่นี้หมายถึง อาการขึ้นลง อาการเปลี่ยนแปลง ซึ่งหมายถึงอาการที่แสดงออกถึงความดีใจหรือเสียใจ

ภาษิตนี้สอนให้รู้ว่า บัณฑิตคือผู้ที่มีปัญญา มีความรู้ความเข้าใจในโลกและชีวิตตามความเป็นจริง จึงไม่ยึดติดกับความสุขและความทุกข์ที่เกิดขึ้น เพราะรู้ว่าทุกสิ่งล้วนเป็นอนิจจัง คือไม่เที่ยง

เหตุผลที่บัณฑิตไม่แสดงอาการขึ้นลง
บัณฑิตมีปัญญา: บัณฑิตรู้ว่าความสุขและความทุกข์เป็นสิ่งที่ไม่เที่ยง เมื่อมีความสุขก็ไม่หลงระเริง เมื่อมีความทุกข์ก็ไม่หวั่นไหว เพราะรู้ว่าทุกสิ่งย่อมเปลี่ยนแปลงไป

บัณฑิตมีจิตใจที่มั่นคง: บัณฑิตฝึกจิตใจให้มั่นคง ไม่หวั่นไหวไปตามอารมณ์ที่เกิดขึ้น เมื่อจิตใจมั่นคง ก็จะไม่แสดงอาการขึ้นลงให้ปรากฏ

บัณฑิตมีขันติ: บัณฑิตมีความอดทนอดกลั้น ไม่แสดงอาการดีใจหรือเสียใจจนเกินไป เพราะรู้ว่าการแสดงอาการมากเกินไป อาจทำให้ผู้อื่นเข้าใจผิด หรืออาจเป็นเหตุให้เกิดความเดือดร้อนแก่ตนเองและผู้อื่น


คำแนะนำ
ควรฝึกตนให้มีสติ: การฝึกตนให้มีสติ จะช่วยให้เราควบคุมอารมณ์ของเราได้ และไม่แสดงอาการขึ้นลงจนเกินไป
ควรพิจารณาความไม่เที่ยง: การพิจารณาความไม่เที่ยงของสิ่งต่างๆ จะช่วยให้เราไม่ยึดติดกับความสุขและความทุกข์ และทำให้เรามีจิตใจที่มั่นคง
ควรฝึกขันติ: การฝึกขันติ จะช่วยให้เรามีความอดทนอดกลั้น และไม่แสดงอาการขึ้นลงให้ปรากฏ


สรุป
ภาษิต "น อุจฺจาวจํ ปณฺฑิตา ทสฺสยนฺติ" สอนให้เราเห็นถึงความสำคัญของการมีจิตใจที่มั่นคง และให้เราฝึกตนให้มีสติ พิจารณาความไม่เที่ยง และฝึกขันติ เพื่อที่จะได้ไม่แสดงอาการขึ้นลงจนเกินไป
.