อตฺตนา อกตํ ปาปํ อตํตนา ว วิสุชฺฌติ ความชั่ว อันบุคคลไม่กระทำแล้วด้วยตน บุคคลนั้นย่อมบริสุทธิ์ด้วยตนเอง

พุทธศาสนสุภาษิต
/ธรรมบท ขุทกนิกาย/

๏ พุทธสุภาษิต: อตฺตนา อกตํ ปาปํ อตฺตนา ว วิสุชฺฌติ
คำอ่าน: อัด-ตะ-นา อะ-กะ-ตัง ปา-ปัง อัด-ตะ-นา วะ วิ-สุช-ฌะ-ติ

คำแปล: ความชั่ว อันบุคคลไม่กระทำแล้วด้วยตน บุคคลนั้นย่อมบริสุทธิ์ด้วยตนเอง

คำอธิบาย:
• อตฺตนา (Attanā): ด้วยตนเอง (รูปกรรตุของการณ์ของ "อตฺตา")
• อกตํ (Akataṃ): ซึ่งไม่กระทำแล้ว (มี "อ" ปฏิเสธหน้า "กตํ" - ซึ่งกระทำแล้ว)
• ปาปํ (Pāpaṃ): บาป, ความชั่ว, ความไม่ดี
• อตฺตนา (Attanā): ด้วยตนเอง (รูปกรรตุของการณ์ของ "อตฺตา")
• ว (Va): เท่านั้น, เพียง, แน่นอน (ในที่นี้เน้นว่าความบริสุทธิ์เกิดจากตนเอง)
• วิสุชฺฌติ (Visujjhati): ย่อมบริสุทธิ์, ย่อมหมดจด, ย่อมสะอาด (เป็นรูปกิริยากรรตุ)

ดังนั้น เมื่อรวมกันแล้ว "อตฺตนา อกตํ ปาปํ อตฺตนา ว วิสุชฺฌติ" จึงแปลโดยรวมว่า "บาปอันบุคคลไม่กระทำแล้วด้วยตน บุคคลนั้นย่อมบริสุทธิ์ด้วยตนเอง" หรือ "ความชั่วใดที่ตนไม่ทำเอง ตนเองนั่นแหละย่อมบริสุทธิ์จากความชั่วนั้น"

ความหมายและสรุป:

พุทธสุภาษิตบทนี้เน้นย้ำถึง หลักกรรมและการกระทำส่วนบุคคล โดยชี้ให้เห็นว่า ความบริสุทธิ์หรือความไม่บริสุทธิ์ของบุคคลนั้น ขึ้นอยู่กับการกระทำของตนเอง

ความหมายโดยละเอียดและข้อคิดที่ได้จากพุทธสุภาษิตบทนี้:

• ความรับผิดชอบส่วนบุคคล: ทุกคนต้องรับผิดชอบต่อการกระทำของตนเอง ไม่มีใครสามารถทำให้เราบริสุทธิ์จากบาปที่เราได้กระทำลงไปได้ และในทางกลับกัน หากเราไม่กระทำความชั่วใดๆ เราก็จะบริสุทธิ์จากความชั่วนั้นด้วยตัวของเราเอง
• การหลีกเลี่ยงความชั่ว: การไม่กระทำความชั่วเป็นหนทางสู่ความบริสุทธิ์ที่แท้จริง การงดเว้นจากการทำบาปทั้งทางกาย วาจา และใจ ย่อมนำมาซึ่งความสะอาดแห่งจิตใจ
• ความบริสุทธิ์เกิดจากการไม่กระทำ: ความบริสุทธิ์ในที่นี้ไม่ได้หมายถึงการชำระล้างบาปที่ได้กระทำไปแล้ว (ซึ่งต้องอาศัยการสำนึกผิด การขอขมา และการไม่ทำซ้ำ) แต่หมายถึงการที่จิตใจนั้นสะอาดผ่องใสอยู่แล้ว เพราะไม่ได้แปดเปื้อนด้วยการกระทำที่ไม่ดี
• การพึ่งตนเองในความบริสุทธิ์: ความบริสุทธิ์เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นจากภายในตัวเราเอง ไม่สามารถแสวงหาจากภายนอกได้ การตั้งใจที่จะไม่ทำความชั่ว และการประพฤติดีปฏิบัติชอบ เป็นหนทางเดียวที่จะนำไปสู่ความบริสุทธิ์ที่แท้จริง
• ความสำคัญของการมีเจตนา: การไม่กระทำความชั่วด้วยเจตนาที่บริสุทธิ์ ย่อมส่งผลให้จิตใจสะอาดและบริสุทธิ์อย่างแท้จริง
สรุปได้ว่า: พุทธสุภาษิต "อตฺตนา อกตํ ปาปํ อตฺตนา ว วิสุชฺฌติ" สอนให้เราตระหนักถึงความสำคัญของการไม่กระทำความชั่ว การหลีกเลี่ยงบาปทั้งปวง และการรับผิดชอบต่อการกระทำของตนเอง ความบริสุทธิ์เป็นผลมาจากการไม่กระทำความชั่วด้วยตนเอง และเป็นสิ่งที่เกิดขึ้นจากภายในจิตใจของเราเอง ๛