พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์

พระธรรมปิฎก (ป. อ. ปยุตฺโต)

หมวด ส

สกทาคามิผล

the Fruit of Once-Returning.

สกทาคามิมรรค

the Path of Once-Returning.

สกทาคามี, พระ

a Once-Returner; one who has attained the second stage of the Path and will be reborn on the earth only once before attaining the final emancipation.

สกวาที

the affirmative; proposer.

สงกรานต์

the Songkran Festival; water-throwing festival ;the old Thai New Year.

สงเคราะห์

1. to treat kindly; give help; favour; aid. 2. to compile; collect; comprise; include; group.

สงฆ์

community; assemblage; a chapter of (not less than four) Buddhist monks; the Sangha; the Order; the Buddhist clergy; the Buddhist church; Holy Brotherhood.

สงสาร

lit. faring on; the Round of Rebirth; the Round of Existence; the Wheel of Rebirth; the Wheel of Life; the Life Process; Rebirth process; the Process of Birth and Death.

สติ

mindfulness; attentiveness; detached watching; awareness.

สติปัฏฐาน

(the four) Foundations of Mindfulness; setting up of mindfulness.

สติวินัย

verdict of innocence; procedure for the acquittal of an Arahant who has fully-developed mindfulness.

สถูป

a relic mound; reliquary mound; tope; cairn; monument erected over the ashes of a holy person; stupa.

สทารสันโดษ

contentment with one’s own wife.

สนทนาธรรม

ดู ธรรมสากัจฉา.

สบง

inner garment; the undergarment of a Buddhist monk, nun or novice; the under robe.

สพรหมจารี

a fellow monk; fellow in the holy life; co-celibate.

สภาวะ

nature; condition; state; reality.

สภาวธรรม

principle of nature; natural condition; natural phenomenon.

สมชีวิตา

balanced livelihood; regular life ;living economically; living within one’s means.

สมณะ

a recluse; a Buddhist monk.

สมณธรรม

duties of a monk; monastic observances.

สมณศักดิ์

eccl. Honorific rank; title.

สมณปัญญา

awareness of one’s monkhood; consciousness of proper behaviour of a monk; a monk’s sense of duty.

สมณสารูป

a monk’s proper behaviour; the mien and deportment appropriate to a monk.

สมณุเทศ

a novice.

สมเด็จ

Somdech; any of the highest dignitaries in the hierarchy of the Thai Sangha, second only to the Supreme Patriarch.

สมถะ

calm, tranquillity, quietude of heart.

สมถกัมมัฏฐาน, ~กรรมฐาน

ดู สมถภาวนา.

สมถภาวนา

concentration development; the method and practice of concentrating the mind; tranquillity development.

สมบัติ

success; attainment; achievement; accomplishment; fulfillment; happiness; bliss; fortune; wealth; prosperity; perfection; soundness; validity.

สมภาร

ดู เจ้าอาวาส.

สมโภช

ดู ฉลอง.

สมมติ

convention; agreement; authorization; appointment.

สมมติสัจจะ

conventional truth.

สมาทาน

undertaking; observance; acceptance. v. to undertake; take upon oneself.

สมาธิ

concentration; one-pointedness of mind; mental discipline.

สมานัตตา

impartiality; sociability; state of equality; even and equal treatment; equality and participation.

สมาบัติ

attainment; meditative attainments.

สมุจเฉทวิมุตติ

deliverance by destruction.

สมุฏฐาน

origination; cause.

สมุทัย

the Cause of Suffering; the Origin of Suffering.

สยัมภู, สยมภู

the Self-Existence; an epithet of the Buddha.

สรงน้ำ

v. to bathe (of a monk or novice).

สรณะ

refuge; help; protection; guide; remembrance.

สรณคมน์, สรณาคมน์

taking refuge (in the Triple Gem); going for refuge.

สรภัญญะ

intoning; a particular mode of recitation (allowable to monks).

สรรเสริญ, ความ

praise; commendation.

สรีระ

the (physical) body.

สลากภัต

food to be distributed by tickets; ticket-food.

สวดปาฏิโมกข์, การ

recitation of the fundamental Precepts of the Buddhist monks. v. to recite or chant the Fundamental Precepts. ดู ปาฏิโมกข์.

สวดพระอภิธรรม

funeral chanting (of Abhidhamma excerpts); requiem chanting.

สวดมนต์, การ [ทั่วๆไป]

prayer; v. to pray; chant; say a prayer.

สวดมนต์, การ [ในพระพุทธศาสนา]

recitation; chanting (esp. of protective verses); rehearsal. v. to recite (the Buddha’s teachings); chant; chant the holy stanzas.

สวรรค์

a place of happiness; heaven; heavenly abode.

สหธรรมิก

co-religionists; fellow Dhamma-farer.

สฬายตนะ

the six senses; sense-bases; sense-organs; sense-spheres.

สอุปาทิเสสนิพพาน

Nibbana realized with the body remaining; Nibbana with the substratum of life remaining.

สักกายทิฏฐิ

self-illusion; the delusion of self; belief in a personal self; theory of soul; egoistic view.

สักการะ

honor; worship; hospitality.

สัคคะ

ดู สวรรค์.

สังขตธรรม

things conditions by causes; things produced by combination of causes; conditioned or compounded things.

สังขาร

1. compounded things; component things; conditioned things; the world of phenomena; all things which have been made up by pre-existing causes; (as in “Sabbe Sankhara anicca-ti). 2. volitional activities; formations; Karma formations; mental formations; mental predispositions; volitional impulses; impulses and emotions; volition; all the mental factors except feeling and perception having volition as the constant factor, (as in the Five Aggregates and in the Law of Causation). 3. essential conditions; the sum of the conditions or essential properties for a given process or result; constructing or formative factors, (as in Ayusankhara, Kayasankhara). 4. conductive factors; instigation (as in Sasankharika, Asankharika).

สังคณี

ดู ธัมมสังคณี.

สังคหวัตถุ

objects of sympathy; objects of favour; principles of kindly treatment; principles of service and social integration.

สังคายนา, สังคีติ

rehearsal; a Council; general convocation of the Sangha in order to settle questions of doctrine and to fix the text of the Scriptures.

สังฆกรรม

an act or ceremony performed by a chapter of Buddhist monks assembled in solemn conclave; a formal act.

สังฆคุณ

(the nine) virtues of the Sangha.

สังฆทาน

offering to the Order; gift to the Order of monks; offering dedicated to the Sangha; gift dedicated to the Community as a whole.

สังฆนายก

Eccl. Prime Minister.

สังฆเภท

schism; causing dissension among the Order; the creation of a schism in the Order.

สังฆมณฑล

the Order; the Monastic Order; the Sangha; the monkhood.

สังฆมนตรี

Eccl. Minister. ดู คณะ~, องค์การ~.

สังฆราช, สมเด็จพระ

(His Holiness) the Supreme Patriarch.

สังฆสภา

Eccl. Assembly.

สังฆาฏิ

the outer robe of a Buddhist monk.

สังฆาทิเสส

an offence entailing initial and subsequent meeting of the Sangha; Formal Meeting.

สังฆาธิการ

an ecclesiastical official; eccl. administrative officer.

สังฆานุสติ

recollection of the Order; reflection on the virtue of the Sangha.

สังฆาวาส

the monastic precincts; living quarters of the monks.

สังยุตตนิกาย

Collection of Connected Discourses; Book of the Kindred Sayings; name of the third main division of the Sutta Pitaka.

สังโยชน์

(the ten) Fetters (that bind man to the round of rebirth).

สังวร

restraint.

สังวรปธาน

the effort to prevent the arising of unrisen evils; the effort to avoid unwholesome states.

สังวาส

communion.

สังเวคะ

sense of urgency.

สังเวชนียสถาน

a place apt to rouse the sense of urgency; (the Four) Holy Places of Buddhism.

สังสารวัฎ

ดู สงสาร.

สังเสทชะ

moisture-born creatures.

สัจจะ

truth; truthfulness.

สัจจธรรม

the truth; Truth.

สัจฉิกาตัพพธรรม

that which is to be realized, i.e. the Cessation of Suffering or Nibbana.

สัญญมะ

restraint; self-control; abstinence.

สัญญา

perception; idea; ideation.

สัญญาบัตร

commission; royal certificate of appointment. เทียบ ตราตั้ง.

สัญโญชน์

ดู สังโยชน์.

สัตตาวาส

(the nine) spheres inhabited by beings; abodes of beings.

สัตตาหกรณียะ

business to be done within seven days; grounds or occasions on which monks are permitted to leave the rains-residence for the limited time of seven days.

สัตบุรุษ

a good, worthy man; righteous man; gentleman.

สัตว์

a being; living being; creature; person.

สัททารมณ์

audible object; sound.

สัทธรรม

the true Dhamma; true doctrine; doctrine of the good; good law; good principle.

สัทธรรมปฏิรูปก์

false doctrine; pseudo-Dhamma. 

สัทธา

faith; confidence.

สัทธาจริต

the devout; the faithful-natured; one of faithful temperament.

สัทธาสัมปทา

achievement of faith.

สัทธิวิหาริก

a co-resident; pupil.

สันดาน

ดู สันตานะ.

สันโดษ

contentment; satisfaction with whatever is one’s own.

สันตติ

continuity (esp. of consciousness); a series of moments.

สันตานะ

1. Continuity of subliminal consciousness; the evermoving, flowing panorama of successive mental states. 2. Intrinsic or inherent qualities of character; inborn trait; innate character.

สันติ

peace; tranquillity; calmness.

สันตุฏฐี

ดู สันโดษ.

สัปปายะ

1. adj. beneficial; wholesome; suitable; favorable. 2. favorable condition.

สัปปิ

ดู เนยใส.

สัปปุริส

ดู สัตบุรุษ.

สัปปุริสธรรม

virtue of the righteous; (the seven) qualities of a good man.

สัพพัญญุตญาณ

omniscience

สัพพัญญู

the Omniscient One; an epithet of the Buddha.

สัมปชัญญะ

clear comprehension; discrimination; circumspection; clear consciousness; awareness.

สัมปทา

achievement; fulfillment; accomplishment; attainment; success; happiness.

สัมปรายภพ

a future existence; next life; future life.

สัมปรายิกัตถะ

gain for the hereafter; future benefit; spiritual welfare; sources of happiness in the future life.

สัมผัปปลาปะ

frivolous talk; vain talk.

สัมผัส

ดู ผัสสะ.

สัมพุทธะ

one who has been well enlightened or has thoroughly understood; a Buddha; the Buddha.

สัมภเวสี

lit. seeking birth or existence. 1. a living being at the first stage of life or during birth-process; a being yet to be born. 2. a being subject to rebirth; worldling. 3. (T.) a spirit seeking (or awaiting) rebirth. เทียบ ภูต.

สัมมัปปธาน

(the Four) Great Efforts; Supreme Efforts; Right Efforts.

สัมมากัมมันตะ

Right Action; Right Conduct; Right Behaviour.

สัมมาทิฏฐิ

Right View; Right Understanding.

สัมมาวาจา

Right Speech.

สัมมาวายามะ

Right Effort; Right Endeavor; Right Exertion.

สัมมาสังกัปปะ

Right Thought; Right Intention; Right Mental Attitude; Right Motives; Right Aspiration.

สัมมาสติ

Right Mindfulness; Right Attentiveness.

สัมมาสมาธิ

Right Concentration.

สัมมาสัมพุทธะ

the Fully (or Perfectly) Enlightened One.

สัมมาอาชีวะ

Right Livelihood; Right Living; Right Means of Livelihood; Right Pursuits.

สัมมุขาวินัย

verdict in the presence of (a Sangha, the persons and the matter concerned, and the Doctrine and Discipline).

สัสสตทิฏฐิ

eternalism; the doctrine of the continuance of the soul after death; the doctrine that soul and world are eternal.

สากัจฉา

conversation; discussion.

สาชีพ

the code of discipline; all the disciplinary rules abiding on the life of the monk.

สาเฐยยะ, สาไถย

craft; treachery. สาเถยยะ ก็ใช้.

สาธยาย

ดู สวดมนต์ (ในพระพุทธศาสนา).

สามเณร

a novice; one who is ordained by talking the Three Refuges and observes the Ten Precepts.

สามเณรี

a female novice; female apprentice of a nun.

สามัคคี

concord; unity; harmony; unanimity; union.

สามัญลักษณะ

the Common Characteristics (of component things). viz., impermanence, state of conflict and not-self.

สามีจิกรรม

proper act of respect; opportune gestures of respect.

สายสิญจน์

sacred thread; sacred cord.

สารัมภะ

contention; vying; presumption.

สาราณียธรรม

states of conciliation; virtues for fraternal living.

สารีริกธาตุ

ดู ธาตุ.

สาวก

a disciple; hearer; follower.

สำนักสงฆ์

monastic residence; monks’ lodging.

สำรวม

1. to be composed; self-controlled; restrained; decorous; sedate. 2. commingled; mixed (food).

สิกขมานา

a female novice undergoing a probationary course of two years (before receiving the higher ordination).

สิกขา

study; training; discipline.

สิกขาบท

a disciplinary rule; rule of morality; precept; training rule.

สีมา

a boundary; limit; precinct; consecrated area (established by sanctioned boundaries).

สีล

morality; moral practice; moral conduct; code of morality; Buddhist ethics; a precept; rule of morality.

สีลมัย

(merit) to be gained through, or connected with, morality.

สีลวิสุทธิ

purity of morality; purification of morality.

สีลสัมปทา

achievement of virtue; fulfillment of moral conduct.

สีลสามัญญตา

equality in moral conduct; unity in moral or disciplinary practices.

สีลสิกขา

ดู อธิศีลสิกขา.

สีลัพพตปรามาส

adherence to mere rule and ritual; indulgence in wrongful rites and ceremonies; belief in the efficacy of rites and ceremonies.

สัลัพพตุปาทาน

clinging to mere rule and ritual; adherence to rites and ceremonies; attachment to the belief in the efficacy of religious ceremonies and rituals.

สีลานุสติ

recollection of morality; reflection on the advantages of morality or on one’s own morals.

สีหไสยา

lying like a lion; lying on the right side.

สึก

v. to leave the Order; leave monkhood; disrobe.

สุกขวิปัสสก

a dry-visioned Arahant; bare-insight worker.

สุข

1. happiness; ease; joy; comfort; pleasure. 2. physical or bodily happiness or ease.

สุคต

the Happy one; the Well Farer; the Buddha.

สุคติ

(the two or twenty-seven) Happy States; blissful states of existence; good bourn.

สุจริต

right conduct; good conduct; uprightness.

สุตะ

that which is heard or learnt; hearing; learning.

สุตตนิบาต

“Collected Discourses”; “Woven Cadences of Early Buddhists”; name of the fifth division of the Khuddaka Nikaya.

สุตตันตปิฎก

“The Basket of Discourses”; “The Basket of Sermons”; the second main division of the Pali Canon containing discourses.

สุตมยปัญญา

understanding acquired by learning; wisdom resulting from study.

สุททะ

ดู ศูทร.

สุทธาวาส

(the Five) Pure Abodes (in the Form-Sphere) where the Non-Returners are reborn.

สุภาษิต

pleasant speech; well-spoken words; a proverb.

สุราเมรยมัชชปมาทัฏฐาน

(talking) intoxicants tending to cloud the mind; intoxicants causing carelessness.

สุริยคติ

the system of a solar calendar.

สูตร

a discourse; dialogue; aphorism.

สูตร, พระ

the discourses; the original sermons and dialogues of the Buddha. ดู สุตตันตปิฎก.

เสขะ, พระ

the learner, i.e. one who has reached one of the stages of holiness, except the last, and has yet to undergo a higher training.

เสขิยวัตร

(the seventy-five) rules for training; rules of good breeding; the code of etiquette.

เสนาสนะ

sleeping and sitting; bed and seat; dwelling; lodging.

โสกะ

ดู โศก.

โสดาบัน

a Stream-Enterer; Stream-Winner; one who has attained the first stage of holiness.

โสดาปัตติผล

the Fruition of Stream-entry; Fruit of Stream-Entrance.

โสดาปัตติมรรค

the Path of Stream-entrance; Path of Stream-attainment.

โสตทวาร

the ear-door; ear-avenue.

โสตวิญญาณ

ear-consciousness.

โสมนัส

a pleasurable mental feeling; mental pleasure; glad-mindedness; joy; delight.

โสรัจจะ

gentleness; meekness; suavity; gentility; refinement; mannerliness; graciousness.

โสวจัสสตา

“state of being easy to speak with”; amenability to correction; obedience; admonish ability.

โสฬัส

sixteen.

ไสยา

bed; bedding; sleep; rest; lying down; reclining.



อา-โอ


จีรัง กรุ๊ป    

 ธรรมะไทย