นตฺถิ ขนฺธสมา ทุกฺขา
ทุกข์เสมอด้วยเบญจขันธ์ไม่มี


พุทธศาสนสุภาษิต
/ธรรมบท ขุทกนิกาย/

...
ภาษิต "นตฺถิ ขนฺธสมา ทุกฺขา" เป็นภาษาบาลี มีความหมายว่า "ทุกข์เสมอด้วยเบญจขันธ์ไม่มี" หรืออีกนัยหนึ่งคือ "ไม่มีทุกข์ใดร้ายแรงเท่ากับความทุกข์ที่เกิดจากเบญจขันธ์"

คำว่า "เบญจขันธ์" หมายถึง กองแห่งรูปธรรมและนามธรรม 5 อย่าง ได้แก่

รูป คือ ร่างกายและส่วนประกอบต่างๆ ของร่างกาย
เวทนา คือ ความรู้สึกสุข ทุกข์ หรือไม่สุขไม่ทุกข์
สัญญา คือ ความจำ
สังขาร คือ ความคิดปรุงแต่ง
วิญญาณ คือ การรับรู้

ภาษิตนี้สอนให้รู้ว่า ความทุกข์ทั้งปวงมีมูลมาจากเบญจขันธ์ เพราะเบญจขันธ์เป็นสิ่งที่ไม่เที่ยง เป็นทุกข์ และไม่ใช่ตัวตน เมื่อเรายึดมั่นในเบญจขันธ์ เราจึงต้องประสบกับความทุกข์ต่างๆ

เหตุผลที่ทุกข์เสมอด้วยเบญจขันธ์ไม่มี
เบญจขันธ์เป็นสิ่งที่ไม่เที่ยง: ร่างกายของเรามีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา ไม่คงที่ถาวร เมื่อเรายึดมั่นในร่างกาย เราจึงต้องประสบกับความแก่ ความเจ็บ และความตาย

เบญจขันธ์เป็นทุกข์: เวทนา สัญญา สังขาร และวิญญาณ ล้วนเป็นทุกข์ เพราะล้วนเป็นสิ่งที่ไม่เที่ยง เมื่อเรายึดมั่นในสิ่งเหล่านี้ เราจึงต้องประสบกับความทุกข์ต่างๆ

เบญจขันธ์ไม่ใช่ตัวตน: เบญจขันธ์ไม่ใช่ตัวตนที่แท้จริงของเรา เมื่อเรายึดมั่นในเบญจขันธ์ เราจึงต้องประสบกับความทุกข์ เพราะเราไม่ได้มองเห็นความจริงว่า เราไม่ใช่เบญจขันธ์


คำแนะนำ
ควรพิจารณาเบญจขันธ์: เราควรพิจารณาเบญจขันธ์ด้วยปัญญา เพื่อให้เห็นถึงความไม่เที่ยง ความทุกข์ และความไม่มีตัวตนของเบญจขันธ์
ควรละวางความยึดมั่นในเบญจขันธ์: เมื่อเราเข้าใจถึงความไม่เที่ยง ความทุกข์ และความไม่มีตัวตนของเบญจขันธ์แล้ว เราก็ควรละวางความยึดมั่นในเบญจขันธ์
ควรเจริญสติ: การเจริญสติ จะช่วยให้เรามีสติในการพิจารณาสิ่งต่างๆ และเป็นพื้นฐานสำคัญในการละวางความยึดมั่นในเบญจขันธ์


สรุป
ภาษิต "นตฺถิ ขนฺธสมา ทุกฺขา" สอนให้เราเห็นถึงความทุกข์ที่เกิดจากเบญจขันธ์ และให้เราพิจารณาเบญจขันธ์ด้วยปัญญา เพื่อละวางความยึดมั่นในเบญจขันธ์ และบรรลุถึงความสุขที่แท้จริง